چطور قراداد حقوقی ازدواج را، کمی عادلانهتر کنیم؟
همانطور که بخشی از شما حتما می دانید و اکثریت جامعه متاسفانه نمی دانند، زن مجرد بالای ۱۸ سال در قوانین ایران، برای خودش شخصیت نسبتا مستقلی دارد: می تواند به تحصیلش تا هر مقطعی ادامه دهد، هرجا صلاح دانست به کار مشغول شود و قرارداد شغلی امضا کند، به اختیار خود در جایی ساکن شود، سفر برود، از کشور خارج شود (بله می تواند و برای این کار نیاز به اجازه کسی ندارد)، از خدمات درمانی استفاده کند و حتی اخیرا، دختران مجرد هم می توانند کودکی را به فرزندخواندگی بپذیرد. اما بعد از ازدواج، ورق برمی گردد و زن بدون «اجازه» شوهر، حق تحصیل، اشتغال، سکونت، سفر، خروج از کشور، و گاهی بهره گرفتن از خدمات درمانی ای مثل عمل جراحی را ندارد. (خیالتان راحت شد؟! حتما می خواستید این واقعیت های غم انگیز حقوقی را یادآوری کنم؟!). ضمن اینکه خود عقد ازدواج هم ویژگی های محدودکننده ای برای زن دارد؛ مثلا حق طلاق با مرد است، یا مرد حق تعدد زوجات دارد یا مرد نسبت به فرزندانش ولایت دارد و حضانت فرزندان پس از خردسالی با مرد است.
خب حالا برای چنین قراداد فاجعه باری که مرد به دادن مهریه و نفقه مکلف می شود و زن در مقابل به از دست دادن اینهمه حق و حقوق انسانی مجبور می شود، چه باید کرد؟ جواب درست اصلی این است که «قوانین را باید عوض کرد»، ولی چون تاکنون زور منتقدین، به تغییر قانون نرسیده، بنابر این راه دیگری به اسم «شروط ضمن عقد» پیشنهاد می شود؛ به این ترتیب که شما در کنار قراداد حقوقی عقد ازدواج، شروطی را قرار می دهید و ازدواجتان را مشروط بر آنها می کنید. مهمترین شروطی که ضمن عقد پیشنهاد می شود را در ادامه میاورم. ادبیات حقوقی ای که باید برای هرکدام از شروط در عقدنامه بنویسید را هم با کمک دفترچه ای که مورد تایید حقوقدانان است، می نویسم:
شرط تحصیل: ««زوج، زوجه را در ادامه تحصیل تا هر مرحله که زوجه لازم بداند و در هر کجا که شرایط ایجاب کند مخیر می سازد».
آیا این شرط ضمانت اجرایی دارد؟ بله؛ همین که شرط را انتهای عقدنامه اضافه کنید کافیست.
شرط اشتغال: «زوج، زوجه را در اشتغال به هر شغلی که مایل باشد، در هر کجا که شرایط ایجاب نماید مخیر می کند».
آیا این شرط ضمانت اجرایی دارد؟ مرد همچنان می تواند مدعی شود که شغل همسر «به مصالح خانواده آسیب می زند»؛ اما داشتن این شرط، در دادگاه به دفاع از زن برای حفظ شغلش، کمک بزرگی خواهد کرد. اضافه کردن این شرط انتهای عقدنامه کفایت می کند.
شرط تعیین مسکن: «زوجین ضمن عقد خارج لازمی توافق نمودند تعیین محل سکونت و مسکن «با توافق طرفین» (یا «به اختیار و انتخاب زوجه») باشد».
ضمانت اجرا؟ بله دارد. البته درباره این شرط برای اینکه ضمانت اجرا بالاتر برود، بهتر است از عبارت «توافق طرفین» استفاده نکنید چرا که مسئله همینجاست که وقتی توافقی وجود نداشته باشد چه باید کرد. واقعیت این است که اگر انتخاب مسکن به عهده زن باشد، سرپیچی از آن تبعات حقوقی برای مرد نخواهد داشت؛ اما اگر تعیین مسکن به عهده مرد باشد، سرپیچی زن، تبعات حقوقی (محرومیت از نفقه و حق ازدواج مجدد برای مرد) برای زن به همراه دارد.
شرط خروج از کشور: «زوج به زوجه، وکالت بلاعزل می دهد که با همه اختیارات قانونی بدون نیاز به اجازه شفاهی یا کتبی مجدد شوهر، از کشور خارج شود. تعیین مدت، مقصد و شرایط مربوط به مسافرت به خارج از کشور به صلاحدید خود زن است».
می توانید درخواست تمدید و تعویض گذرنامه را هم به شرط اضافه کنید که کاملتر و دقیق تر باشد. ضمانت اجرا دارد؟ اولا که این شرط را باید حتما در سند جداگانه ای در دفترخانه ای رسمی نیز ثبت کنید و به انتهای عقدنامه نوشتن، اکتفا نکنید. دوما که متاسفانه اخیرا بعضی از دفاتر برای صدور یا تمدید گذرنامه، یک سری اداها از خودشان درمی آورند! که خب چون اداست و پشتوانه قانونی ندارد و نظر شخصی آن آقاییست که آنجا نشسته، نمی توان گفت شرط خروج از کشور ضمانت اجرای قانونی ندارد. دارد، ولی گاهی هم اجرایش کمی با سختی و اعصاب خرد همراه می شود!
اجازه عمل جراحی: «زوج به زوجه وکالت می دهد تا در هرنوع اعمال جراحی لازم و مقتضی که وکیل صلاح بداند و یا شرایط پزشکی و درمانی ایجاب کند جهت خود وکیل و یا فرزندان مشترک در آینده اعلام رضایت نماید».