اصلا براي استجابت دعا شرایطی وجود داره
يکي از شرایطش، اصرار بر دعا از سوي بنده هست
امام صادق(ع) فرمودند:«در دعا و خواست خود اصرار داشته باش، چرا که خداوند اصرار مؤمناني که بر دعاي خود اصرار ميکنند را دوست دارد».[1) همچنين امام باقر(ع) فرمود: «به خدا سوگند! هيچ بندهاى به درگاه خدا اصرار نورزد، جز اينکه خداوند دعاي او را مستجاب کند».[2]
یا یه مرد نابينايى خدمت پيامبر اکرم(ص) رفته بود و به پیامبر گفته بود: اى رسول خدا! از خدايت بخواه که مرا شفا داده و چشمانم را به من بازگرداند پيامبر فرمود: «اگر خواستي دعا ميکنم و اگر خواستي صبر کن. اين صبر برايت بهتر است! [و شايد مصلحت تو در همين حالت باشد]». ولى پيرمرد بر خواستهاش اصرار کرد. پيامبر(ص) به او دستور داد تا وضوي کاملي گرفته و بعد از خواندن دو رکعت نماز، اين دعا را بخواند: «اللّهم إنّى اسأَلُکَ و أتوجّه إليک بنبيک محمّد نبى الرحمة يا محمّد إنّى أتوجّه بک إلى ربّى فى حاجتى لتُقضى، اللهم شَفِّعه فىَّ؛ خدايا! من تو را ميخوانم و به وسيله پيامبرت محمّد نبىّ رحمت به سوى تو رو ميکنم، اى محمّد! من به وسيله تو رو به پروردگارم ميکنم که حاجتم برآورده شود، خدايا! او را شفيع من قرار بده». مرد نابينا اين دستور العمل را انجام داد. عثمان بن عمير راوى اين حديث میگه : ما در همان مجلس نشسته بوديم و سخن ميگفتيم، مدتى گذشت، ديديم مرد نابينا وارد مجلس شد در حالى که هيچ آثارى از نابينايى در او نبود و چشمش روشن بود.[3]
روايات بالا و برخي از ديگر روايات نشانگر مجاز بودن – و در برخي موارد، مطلوب بودن - اصرار بر دعاست.
اما اينکه با وجود چنين رواياتي، توصيه برخي از بزرگان چه معنايي داره که میگن چيزي رو به زور از خدا نخوایم؟!
در پاسخ به اين سؤال چند مطلب بيان شده:
1. هنگام دعا، نبايد براي خدا تعيين تکليف کرد، بلکه با دل و جان مصلحت او را پذيرا باشيم؛ زيرا به مقتضاى «وَ اللهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»[4] خداوند آگاه از همه چيز و رحمان و رحيم نسبت به بندگانش در هر يک از دستوراتش، مصالحى ديده است که مايه نجات و سعادت بندگان است،[5] و به او عطا خواهد کرد.
2. عاقلانه دعا کنيم و به دنبال چيزهايي نباشيم که شايد به نفع ما نباشد. خداوند در اين زمينه ميفرمايد: «چه بسا چيزى را خوش نداشته باشيد، حال آنکه خير شما در آن است. و يا چيزى را دوست داشته باشيد، حال آنکه شر شما در آن است. و خدا ميداند، و شما نميدانيد».[6]
مانند بني اسرائيل نباشيم که بر اساس آنچه در آيات 68 تا 70 سوره بقره گزارش شده، به حضرت موسي(ع) فشار ميآوردند تا از خدا چيزهايي را درخواست کند که مصلحتشان در آن نبود.
بنابر اين، انسان اگر ترديد دارد که مصلحت او در استجابت دعايش هست يا خير، نبايد آن را به زور از خدا بخواهد؛ اما اين بدان معنا نيست که در دعا کردن اصلاً نبايد اصرار کرد، زيرا اين امر مخالف روايات فراواني است که اصرار به دعا را توصيه ميکنند.[7]
3. بايد حتي در صورت برآورده نشدن دعا از خدا رو برنگردانيم؛ يعني همواره به ياد داشته باشيم که کسب رضايت خداوند، مهمتر از پذيرفتهشدن دعا و خواسته ما است.
4. از غير خدا چيزي طلب نکنيم. اگر انسان در راه رسيدن به خواسته خود دست به دامن مردم شده و به آنان اصرار ورزد، مورد سرزنش خدا قرار ميگيرد؛ اما اگر اين درخواست تنها از خداوند متعال باشد مورد رضايت او خواهد بود. امام صادق(ع) ميفرمايد: «همانا خدا اکراه دارد که انسان براي برآورده شدن حاجت خود به ديگران اصرار کند؛ اما اگر براي برآورده شدن آن از سوي خدا اصرار بورزد، را دوست دارد».[8)
5. عجله در استجابت دعاي خود نداشته باشيم. امام صادق(ع) فرمودند: «همانا چون بنده دعا کند، خداى تبارک و تعالى به دنبال برآورده کردن حاجت او است مادامى که آن بنده عجله نکند».[9]