فلج خواب یا بختک چیست؟
فلج خواب با از دست دادن کوتاه کنترل عضلانی به نام آتونی (atonia) شناخته میشود که درست پس از به خواب رفتن یا بیدارشدن اتفاق میافتد.
افراد اغلب درطول دورههای فلج خواب علاوه بر آتونی، دچار توهم هم میشوند.
از آنجایی که فلج خواب با مرحله حرکت سریع چشم(REM) درچرخه خواب در ارتباط است، به عنوان پاراسومنیای REM هم در نظر گرفته میشود.
خواب REM زمانی است که ما رویا میبینیم که در این مرحله ما دچار آتونی (ناتوانی درحرکت دادن عضلات) میشویم.
اما معمولا این اتفاق در زمانی که ماخواب هستیم رخ میدهد و اصلا متوجه آن نمیشویم اما....
برای افرای که بختک را تجربه میکنند این اتفاق درست قبل از به خواب رفتن یا بیدار شدن رخ میدهد به همین دلیل از تجربه خود آگاه هستند.
در واقع بی حرکت بودن مفاصل از بروز آسیبهایی که فرد ممکن است حین خواب دیدن به خود وارد کند جلوگیری مینماید.
فلج خواب فرایند خواب و همچنین چرخه REM یا حرکت متمادی چشم را مختل میکند.
بدن مرتباً از حالت REM به NREM تغییر می کند. حرکت بین حال REM و NREM حدود 90 دقیقه به طول میانجامد.
ما بخش زیادی از مدت زمان خواب خود را در حالت NREM به سر میبریم که درطول این مدت بدن درحالت آرامش کامل قرار دارد.
در حال REM چشم ها به سرعت حرکت کرده اما بدن همچنان آرام است خوابها و رویاها درحال REM اتفاق میافتند.
انتقال و جابجایی به خواب REM در زمان بروز فلج خواب، فرآیندی است که مغز آن را شناسایی نمیکند.
در واقع فرد از نظر ذهنی هوشیار است اما بدنش همچنان در آرامش کامل قرار دارد.
در این حالت قسمتهایی از مغز که مسئول شناسایی تهدیدها و خطرات میباشد بیش از حدحساس میشوند.
فلج خواب چه حسی دارد؟
علامت اساسی فلج خواب، آتونی یا ناتوانی درحرکت بدن است. این حالت مدت کوتاهی پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب رخ میدهد و درطول یک اپیزود، فرد احساس بیداری میکند و نسبت به ناتوانی درحرکت دادن عضلات خود آگاهی دارد.
طبق تخمینهای صورت گرفته، 75 درصد از فلج خوابها شامل توهماتی است که از رویاهای معمولی متمایز هستند. این توهمات هم مانند آتونی، میتوانند هنگام به خواب رفتن یا بیدارشدن از خواب رخ دهند.
توهمات در بختک به سه دسته تقسیم میشوند:
• توهمات مزاحم :که شامل ادراک حضور فردی خطرناک یا حضور چیزی در اتاق است.
• توهمات فشار قفسه سینه: که به آن توهم انکوبوس (incubus) نیز گفته میشود. در این حالت فرد احساس می کند فردی روی سینه او فشار می آورد و به او اجازه حرکت نمی دهد.
• توهمات وستیبولار حرکتی (V-M) : در این حالت فرد احساس میکند روحش از بدنش خارج شده یا درحال پرواز کردن است. مثلا فرد میگوید احساس کردم از بالا خودم را که در تخت خواب هستم می بینم.
چنین تجربیاتی همراه با احساس ناتوانی درحرکت کردن خیلی آزار دهنده هستند و به همین دلیل در 90 درصد افراد تجربه فلج خواب با ترس همراه است.
طول دوره هرحمله خواب میتواند از چند ثانیه تا حدود ۷دقیقه طول بکشد اپیزودها در بیشتر موارد به خودی خود پایان مییابند، اما گاهی اوقات با لمس شدن از جانب شخص دیگری یا شنیدن صدایش یا با تلاش شدید خود فرد برای حرکت و غلبه بر آتونی، تمام میشوند