4 باور رایج اما نادرست درباره تولید شیرمادر
باور نادرست
سینه‌های کوچک نمی‌توانند شیر کافی تولید کنند.
واقعیت
شیردهی ارتباطی به اندازه پستان ندارد و ترشح هورمون پرولاکتین در اثر مکیدن بیشتر پستان توسط شیرخوار، تولید شیر را بیشتر می‌کند.
باور نادرست
شیر بعضی از مادران رقیق و آبکی است.
واقعیت
نوزادان نارس، از پستان مادر خیلی راحت‌تر، تغذیه می‌کنند تا از بطری. نوزادان با وزن خیلی پایین (1200 تا 1300 گرم) را نیز به محض ثابت شدن حال عمومی می‌توان زیرپستان گذاشت؛ اگرچه ممکن است تا چند هفته نتوانند سینه مادر را به خوبی بگیرند. در حقیقت، وزن و سن داخل رحمی آنچنان اهمیتی نسبت به آمادگی خود شیرخوار در مکیدن پستان ندارد و دلیلی وجود ندارد که این شیرخواران با بطری تغذیه شوند. در صورت نیاز به شیر کمکی باید آن را با فنجان، قاشق یا وسیله دیگری به آنها داد.
باور نادرست
کمبود شیر بعضی مادران صرفا ارثی و خانوادگی است.
باور نادرست
امکان افزایش میزان شیر در هیچ یک از مادران وجود ندارد.
واقعیت
تولید شیر یک جریان عصبی‌هورمونی است که با آرامش مادر، به سینه گذاردن مکرر شیرخوار، لمس و نگاه کردن به او شروع شده و ادامه می‌یابد. بهترین راه افزایش شیر، مکیدن مکرر سینه توسط شیرخوار است.
6باور رایج اما نادرست درباره تغذیه کودک با شیر مادر
باور نادرست
شیر مصنوعی از شیر مادر بهتر است؛ چون ویتامین و املاح افزوده دارد.
واقعیت
در شیر مادر، موادمغذی مورد نیاز برای رشد و تکامل شیرخوار و مواد ایمنی‌بخش به وفور وجود دارد. ترکیب شیر مادر از هنگام تولد تا پایان دوران شیرخواری به تناسب نیاز کودک تغییر می‌کند اما چنین تغییراتی در ترکیب شیر مصنوعی هرگز وجود ندارد. املاح و ویتامین‌ها به غیر از ویتامین D به مقدار و تناسب کافی جهت رشد و نمو ایده‌آل در شیر مادر وجود دارد. در حالی‌که این موارد در شیر مصنوعی کامل و به اندازه نیست.
باور نادرست
مادری که شیرخوار دوقلو، نارس یا کم وزن دارد، نمی‌تواند شیر بدهد.
واقعیت
مادران قادرند حتی فرزندان سه‌قلو، کم وزن یا نارس خود را شیر بدهند و در این موارد، هیچ شیری مناسب‌تر از شیر مادر برای شیرخوار نیست. حتی در نوزادان نارس نیز تغذیه با شیر مادر سبب رشد مغزی بهتر آنها می‌شود.
باور نادرست
نوزادان نارس نیاز دارند قبل از شروع تغذیه با شیر مادر، از بطری تغذیه کنند و شیرخشک بخورند.
واقعیت
نوزادان نارس، از پستان مادر خیلی راحت‌تر، تغذیه می‌کنند تا از بطری. نوزادان با وزن خیلی پایین (1200 تا 1300 گرم) را نیز به محض ثابت شدن حال عمومی می‌توان زیرپستان گذاشت؛ اگرچه ممکن است تا چند هفته نتوانند سینه مادر را به خوبی بگیرند. در حقیقت، وزن و سن داخل رحمی آنچنان اهمیتی نسبت به آمادگی خود شیرخوار در مکیدن پستان ندارد و دلیلی وجود ندارد که این شیرخواران با بطری تغذیه شوند. در صورت نیاز به شیر کمکی باید آن را با فنجان، قاشق یا وسیله دیگری به آنها داد.
باور نادرست
کار خارج از منزل، مانع شیردهی است و مادر شاغل باید تغذیه با شیر مصنوعی را شروع کند.
واقعیت
در ماه‌های اول تولد باید سعی شود شیرخوار در کنار مادر باشد و مادر، کار خارج از منزل را دیرتر شروع کند. در عین حال، از یکی دو ماه قبل از شروع کار، مادر باید با نوشیدن شیر خود ذخیره مناسبی در فریزر برای فرزندش فراهم کند. در محل کار نیز هر 3 یا 4 ساعت یک بار باید شیر خود را بدوشد و در یخچال نگهداری کند. شیر دوشیده شده را در دمای اتاق می‌توان حداقل 4 تا 8 ساعت و در یخچال حداقل تا 48 ساعت نگهداری کرد. مادر باید در پایان ساعت کار شیر دوشیده شده را روی یخ به منزل بیاورد تا روز بعد توسط اطرافیان، به کودک خورانده شود. اگر این مقدار شیر برای تغذیه کودک کافی نبود، می‌توان از ذخایر قبلی که در فریزر نگهداری شده با استفاده از قاشق، فنجان و استکان بدون استفاده از بطری کودک را تغذیه کرد. مادر باید پس از بازگشت به منزل و نیز در طول شب فرزند خود را مکرر شیر بدهد زیرا مکیدن‌های مکرر طفل است که موجب افزایش ترشح شیر مادر می‌شود. در صورتی که به هر دلیلی نگهداری شیر دوشیده شده در محل کار ممکن نباشد، باز هم بهتر است مادر پستان‌ها را بدوشد و حتی شیر را دور بریزد زیرا عدم تخلیه پستان‌ها ممکن است موجب کاهش تولید شیر شود.
باور نادرست
هر مادری اگر بیمار باشد یا دارو بخورد، باید شیردهی‌اش را قطع کند.
واقعیت
فقط در صورت ابتلای مادر به چند نوع بیماری خاص است که شیر دادن توصیه نمی‌شود.در اکثر بیماری‌های عفونی، مادر می‌تواند از طریق شیر خود، عوامل ایمنی بخش خاص همان بیماری را به فرزندش انتقال دهد و مانع از ابتلای شیرخوار به بیماری شدید شود.به‌علاوه، داروهایی که مصرف آنها در دوران شیردهی ممنوع است، بسیار اندکند و از چند قلم تجاوز نمی‌کنند. در موارد بسیار معدودی که به علت مصرف دارو، قطع موقت شیردهی توصیه می‌شود؛ مادر می‌تواند مرتب شیر خود را دوشیده و دور بریزد تا ترشح شیر ادامه یافته و بتواند بعد از قطع دارو به شیردهی ادامه دهد.
باور نادرست
تغذیه با شیر مصنوعی آسان‌تر از تغذیه با شیر مادر است.
واقعیت
تغذیه با شیر مصنوعی مستلزم جوشاندن آب، پیمانه کردن شیر و استفاده از وسایلی مانند بطری و پستانک جهت شیردهی است که طبعا عملی دشوارتر از تغذیه با پستان مادر است. از طرف دیگر روش مکیدن از بطری با روش مکیدن از پستان متفاوت است و شیرخوار برای خوردن شیر از بطری، به اکسیژن بیشتری نیاز دارد.
و4 بـاور نـادرسـت دیـگــر...
باور نادرست
شیرخواران بیمار نباید با شیر مادر تغذیه شوند.
واقعیت
هنگام بیماری، به‌خصوص هنگام تب و اسهال، نیاز کودک به مایعات و موادمغذی بیشتر است و این نیاز از طریق تغذیه با شیر مادر بهتر تامین می‌شود. با اینکه برخی کودکان در زمان ابتلا به بیماری‌های تب‌دار یا اسهال، کم‌اشتها هستند ولی علاقه بیشتری به تغذیه با شیر مادر نشان می‌دهند. در این‌گونه موارد، تغذیه مکرر با شیر مادر توصیه می‌شود.
در مورد اثرات مفید تغذیه با شیر مادر در پیشگیری از انواع بیماری‌ها بسیار شنیده‌اید حتی باید گفت درمان بعضی بیماری‌های شایع دوران شیرخواری و کودکی یعنی عفونت‌های گوارشی (اسهال و استفراغ) تنفسی و تب‌دار با تغذیه شیر مادر میسر خواهد شد.
شیردهی، موانع بیوشیمیایی و فیزیکی متعددی در سر راه عوامل عفونی قرار می‌دهد که هنوز کاملا شناخته نشده‌اند. عمل شیردهی، برخورد شیرخوار را با عوامل بیماری‌زا که از راه غذا، آب یا وسایل آلوده وارد بدن می‌شوند، محدود می‌کند. ضمن اینکه شیر مادر دارای اجزای زیستی فعالی است که به تنهایی یا تواما سیستم ایمنی شیرخوار را تقویت می‌کند.
کودکانی که شیر مادر می‌خورند به مراتب کمتر از بچه‌هایی که از شیر گاو یا شیرخشک تغذیه می‌کنند دچار اسهال می‌شوند. تغذیه با شیر مادر به لحاظ ترکیب مناسب این شیر سبب تامین آب کافی و مانع بروز کم‌آبی و عوارض آن در شیرخوار می‌شود. از طرف دیگر اشتهای شیرخوار بیمار نسبت به غذا کم است و از خوردن آن امتناع می‌ورزد اما تمایل او به گرفتن پستان مادر و تغذیه با شیر او بیشتر می‌شود که خود سبب تسریع در بهبود کودک می‌شود.
در کودک مبتلا به اسهال باید تغذیه مکرر و به دلخواه شیرخوار با شیر مادر ادامه یابد. قطع مصرف غذا و به خصوص ندادن شیر مادر به کودک، عملی نادرست است که باعث ادامه اسهال و بروز سوءتغذیه می‌شود. در این موارد پس از بهبود اسهال، دفعات دادن شیر مادر و غذا باید افزایش یابد تا آنچه از دست رفته است جبران بشود.
اگر کودک علاوه بر اسهال، دچار استفراغ هم باشد، ابتدا باید اُ.آر.اس را به مقدار کم و به فواصل کوتاه‌مدت (هر 1 تا 2 دقیقه یکبار یک قاشق مرباخوری) به او خوراند و به فاصله کوتاهی بعد از تحمل آن، تغذیه با شیر مادر و سپس غذاهای دیگر را کم‌کم شروع کرده و ادامه داد.
تغذیه با شیر مادر ضمن کاهش بروز بیماری‌های تنفسی همراه با خس‌خس سینه، بیماری‌های گوارشی و طول مدت بیماری‌های یاد شده را نیز کوتاه‌تر می‌کند.
در جریان ابتلای کودک به عفونت‌های تنفسی فوقانی (سرماخوردگی) و تحتانی (برونشیت، پنومونی و...) علاوه بر تمیز نگه داشتن بینی و حلق کودک باید او را در وضعیت نشسته، در محیطی آرام و با رطوبت کافی به مدت کوتاه و دفعات مکرر تغذیه کرد تا دریافت شیر مادر به حد کفایت برسد و از بروز سوءتغذیه پیشگیری به عمل آید.
تغذیه با شیر مادر نه تنها در سایر بیماری‌های تب‌دار کودک ضروری است بلکه حتی باید با دفعات بیشتر تغذیه و با بغل کردن‌های زیادتر کودک توام باشد تا به کاهش تب و بهبود سریع‌تر بیماری کمک کند. گفتنی است شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند به مراتب کمتر از شیرخشک‌خواران به عفونت‌های گوش میانی دچار می‌شوند و در صورت ابتلا نیز زودتر بهبود می‌یابند.
باور نادرست
آغوز به دلیل خطر ایجاد زردی برای تغذیه نوزاد مناسب نیست و باید دور ریخته شود.
واقعیت
آغوز شیر مادر نه تنها موجب زردی نوزادان نمی‌شود؛ بلکه حتی شاید بتوان گفت یکی از بهترین راه‌های کاهش زردی نوزادان، تغذیه مکرر با آغوز است. آغوز بسیارمغذی است و تغذیه نوزاد با آن بسیار ضروری بوده و بعضی از مجتهدان نیز دادن آن را به نوزاد در حد واجب تلقی کرده‌اند.
آغوز یعنی تمام چیزهایی که کودک نیاز دارد. آغوز از ماه هفتم بارداری در پستان‌های مادر تولید می‌شود و در روزهای اول زایمان نیز ادامه می‌یابد. از نظر ظاهر، آغوز یک مایع زردرنگ غلیظ و چسبنده است که مانند رنگ نقاشی، جدار روده شیرخوار را می‌پوشاند و آن را محافظت می‌کند. چنانچه آب یا هر ماده‌ای غیر از شیر مادر به شیرخوار داده شود قسمت‌هایی از این جدار محافظ منهدم می‌شود و اجازه می‌دهد عامل عفونی نفوذ پیدا کند.
آغوز اولین واکسنی است که شیرخوار دریافت می‌کند و او را در مقابل بسیاری از عوامل میکروبی و ویروسی محافظت کرده و به رشد باکتری‌های مفید در روده شیرخوار کمک می‌کند.
آغوز اولین غذای کامل برای شیرخوار است که محتوی پروتئین و ویتامین A بیشتری از شیر روزهای بعد است. آغوز یک مسهل است و به شیرخوار کمک می‌کند مکونیوم (مدفوع سیاه چسبنده ابتدایی) را دفع کند. با این کار از زردی پیشگیری می‌شود.
مقدار آغوز کم است. این مقدار با حجم کم معده نوزاد و کلیه نابالغ او متناسب است. به نوزادی که با شیر مادر تغذیه می‌شود نباید آب یا آب‌قند داده شود مگر اینکه از لحاظ طبی اندیکاسیون داشته باشد.
باور نادرست
بیدار شدن شیرخوار در شب یا زود به زود شیر خوردن و گریه و بی‌قراری او دلیل ناکافی بودن شیر مادر است.
واقعیت
هیچ یک از نشانه‌های بالا دال بر ناکافی بودن شیر مادر نیست. زود به زود شیر خوردن، به دلیل سهل‌الهضم بودن شیر مادر است. توزین مرتب کودک و رسم منحنی رشد او بهتر از هر چیز دیگری می‌تواند وضع تغذیه و کافی بودن شیر مادر را نشان دهد.
باور نادرست
شیرخوار را نباید زیاد در آغوش گرفت تا بغلی نشود!
واقعیت
تمام شیرخواران به تماس، گرمای بدن مادر و به خصوص به مهر و محبت او احتیاج دارند. آنها با صدای قلب مادر آرامش پیدا کرده و در آغوش او احساس امنیت می‌کنند. این محبت را نباید از کودکان دریغ کرد. برخی از شیرخواران نیز که بیش از بقیه بی‌قرارند و گریه می‌کنند با در آغوش گرفتن، راه بردن، صحبت و نوازش کردن توسط پدر و لالایی مادر آرام‌تر می‌شوند.
نگرانی از ناکافی بودن شیر مادر، علت اصلی مصرف شیر کمکی و شایع‌ترین علت قطع تغذیه با شیر مادر به شمار می‌رود. عدم کفایت شیر مادر گاهی اوقات واقعی است ولی در بسیاری از موارد واقعیت نداشته و ناشی از تصور مادر و اطرافیان است.
دسته اول موارد ذهنی و تصوری:
در این گروه بعضی از رفتارها و علامت‌هایی که شیرخواران از خود بروز می‌دهند در ذهن مادر و اطرافیان به کمبود شیر مادر نسبت داده می‌شود در حالی که بررسی دقیق این دسته از شیرخواران نشان می‌دهد آنها از رشد کافی و تکامل مناسبی برخوردار هستند و فقط اضطراب و نگرانی یا محدودیت آگاهی مادر و نزدیکان به این سوء تعبیر و اشتباه در تشخیص منجر شده است. در این قبیل موارد چه بسا قبل از مراجعه به پزشک و رسیدن به تشخیص صحیح ممکن است از شیر مصنوعی هم استفاده شده باشد که خود می‌تواند به کاهش شیر مادر و پیچیده‌تر شدن امر تشخیص منجر شود. بیدار شدن مکرر در شب: کودکی که از شیر مادر تغذیه می‌کند به طور طبیعی در طول شب به دفعات برای تغذیه بیدار می‌شود ولی والدین ممکن است اشتباها بیدار شدن و شیر خوردن مکرر او را طی ساعات شب به حساب عدم کفایت شیر مادر بگذارند. بعضی از مادران حتی به توصیه یا فشار اطرافیان، شیرخشک هم به فرزند خود می‌خورانند و چون به دلیل مقدار و نوع چربی و پروتئین موجود در شیرخشک، هضم آن خیلی مشکل‌تر و طولانی‌تر از شیر مادر است بنابراین شیرخوار ممکن است مدت طولانی‌تری بخوابد و طلب شیر نکند و این تصور غلط را برای خانواده ایجاد کند که چون گرسنگی او با دادن شیرخشک برطرف شده و بیشتر هم خوابیده پس شیر مادر ناکافی است. مکیدن دست: شیرخواران علاقه بسیار زیادی به مکیدن دارند و هرگاه به پستان مادر دسترسی نداشته باشند ممکن است با مکیدن دست‌ها، خود را مشغول کنند. بعضی اوقات مکیدن انگشتان و دست‌ها از دوران جنینی و داخل رحم شروع می‌شود. ظاهر رقیق شیر مادر: بعضی از مادران رنگ و غلظت شیر دوشیده شده خود را با شیر پاستوریزه یا شیرخشک مقایسه می‌کنند که این قیاس کار صحیحی نیست. شیر مادر با اینکه آبکی‌تر به نظر می‌رسد اغلب در مقایسه با شیرهای مورد اشاره از کالری بیشتر و ارزش غذایی بالاتری برخوردار است. زودبه‌زود شیر خوردن: از ویژگی‌های ارزشمند شیر مادر آن است که نه تنها هضم بسیار آسانی دارد بلکه قسمت‌هایی از چربی شیر مادر حتی قبل از ورود به دستگاه گوارش هضم شده و به صورت اسیدهای چرب آزاد در می‌آید که می‌تواند به سرعت جذب شود و انرژی آن بلافاصله مورد استفاده قرار گیرد. افزایش دفعات شیرخوردن: شیرخواران به دلایل مختلف ممکن است بعضی روزها حتی به صورت ناگهانی علاقه و میل بیشتری به «زودبه‌زود شیر خوردن» از خود نشان بدهند که این تغییر رفتار می‌تواند موجب نگرانی اطرافیان و سوءتعبیر آنها در مورد کاهش حجم شیر مادر شود. در حالی که چنین تغییراتی در افزایش ناگهانی دفعات تغذیه و کاهش فواصل آن اکثرا طبیعی است. به عبارت دیگر بسیاری از شیرخواران حوالی 2 تا 3 هفتگی، 6 هفتگی و 12 هفتگی ناگهان تمایل پیدا می‌کنند که زودبه‌زود شیر بخورند و این تمایل ممکن است برای چند روز ادامه یابد. کاهش نشت شیر: بعضی از مادران کاهش حجم شیری که از پستان آنان نشت می‌کند یا توقف کامل نشت شیر را دلیل کم شدن شیرشان می‌دانند در حالی که این امر ممکن است صرفا ناشی از تعادل و هماهنگ شدن تولید شیر مادر با نیازهای کودک باشد. کوچک و نرم شدن پستان: پستان‌های مادر از 2 تا 3 روز پس از تولد نوزاد، پرخون‌تر و محتقن‌تر شده و همراه با افزایش تولید شیر به سرعت بر حجم آنها افزوده می‌شود به‌طوری که می‌تواند حتی به درد پستان‌ها منجر شود. پس از چند روز این حالت پرخونی و احتقان پستان‌ها از بین می‌رود ولی تولید شیر همچنان افزایش می‌یابد. بسیاری از مادران کاهش اندازه پستان و از بین رفتن حالت سفتی آن را که ناشی از پرخونی و احتقان است و به عبارت دیگر کوچک‌تر و شل شدن پستان را حمل بر کاهش حجم شیر خود می‌کنند که این برداشت نادرستی است. رگ نکردن پستان‌ها: بعضی از مادران عدم احساس رگ کردن پستان‌ها را دلیل کاهش شیر خود می‌دانند در حالی که احساس رگ کردن پستان مادر می‌تواند با گذشت زمان کاهش یابد یا اصولا ممکن است بعضی از مادران رگ کردن پستان را حس نکنند ولی می‌توانند با مشاهده آثار آن به وجودش پی ببرند. عدم امکان دوشیدن: برخی از مادران که قادر نیستند شیر پستان‌های خود را بدوشند، تصور می‌کنند که شیر کافی ندارند. در صورتی که موفقیت در امر شیردهی، به‌رغم غریزی بودن، نیازمند آموزش مادر است. طبیعتا در مورد دوشیدن صحیح پستان‌ها اهمیت آموزش به مراتب بیشتر است. گریه زیاد شیرخوار: بسیاری از مادران گریه‌های فرزند خود را دلیل ناکافی بودن شیر خود می‌دانند. هر چند بهتر است هرگاه شیرخواری گریه می‌کند مادر او را زیر پستان خود قرار دهد ولی در عین حال بسیاری از شیرخواران صرف‌نظر از اینکه چگونه تغذیه شوند همه روزه مدت زمانی را گریه می‌کنند و باید او را بغل کنید. بعضی از خانواده‌ها به جهت نگرانی از اینکه فرزندشان «بغلی شود» تلاش می‌کنند خیلی او را بغل نگیرند. در حالی که مطالعات نشان داده است گریه نوزادی که روزی سه ساعت اضافه در آغوش حمل می‌شود در سن چهار هفتگی به حدود نصف کاهش می‌یابد.
باور نادرست
سینه‌های کوچک نمی‌توانند شیر کافی تولید کنند.
واقعیت
شیردهی ارتباطی به اندازه پستان ندارد و ترشح هورمون پرولاکتین در اثر مکیدن بیشتر پستان توسط شیرخوار، تولید شیر را بیشتر می‌کند.
باور نادرست
شیر بعضی از مادران رقیق و آبکی است.
واقعیت
نوزادان نارس، از پستان مادر خیلی راحت‌تر، تغذیه می‌کنند تا از بطری. نوزادان با وزن خیلی پایین (1200 تا 1300 گرم) را نیز به محض ثابت شدن حال عمومی می‌توان زیرپستان گذاشت؛ اگرچه ممکن است تا چند هفته نتوانند سینه مادر را به خوبی بگیرند. در حقیقت، وزن و سن داخل رحمی آنچنان اهمیتی نسبت به آمادگی خود شیرخوار در مکیدن پستان ندارد و دلیلی وجود ندارد که این شیرخواران با بطری تغذیه شوند. در صورت نیاز به شیر کمکی باید آن را با فنجان، قاشق یا وسیله دیگری به آنها داد.
باور نادرست
کمبود شیر بعضی مادران صرفا ارثی و خانوادگی است.
باور نادرست
امکان افزایش میزان شیر در هیچ یک از مادران وجود ندارد.
واقعیت
تولید شیر یک جریان عصبی‌هورمونی است که با آرامش مادر، به سینه گذاردن مکرر شیرخوار، لمس و نگاه کردن به او شروع شده و ادامه می‌یابد. بهترین راه افزایش شیر، مکیدن مکرر سینه توسط شیرخوار است.
6باور رایج اما نادرست درباره تغذیه کودک با شیر مادر
باور نادرست
شیر مصنوعی از شیر مادر بهتر است؛ چون ویتامین و املاح افزوده دارد.
واقعیت
در شیر مادر، موادمغذی مورد نیاز برای رشد و تکامل شیرخوار و مواد ایمنی‌بخش به وفور وجود دارد. ترکیب شیر مادر از هنگام تولد تا پایان دوران شیرخواری به تناسب نیاز کودک تغییر می‌کند اما چنین تغییراتی در ترکیب شیر مصنوعی هرگز وجود ندارد. املاح و ویتامین‌ها به غیر از ویتامین D به مقدار و تناسب کافی جهت رشد و نمو ایده‌آل در شیر مادر وجود دارد. در حالی‌که این موارد در شیر مصنوعی کامل و به اندازه نیست.
باور نادرست
مادری که شیرخوار دوقلو، نارس یا کم وزن دارد، نمی‌تواند شیر بدهد.
واقعیت
مادران قادرند حتی فرزندان سه‌قلو، کم وزن یا نارس خود را شیر بدهند و در این موارد، هیچ شیری مناسب‌تر از شیر مادر برای شیرخوار نیست. حتی در نوزادان نارس نیز تغذیه با شیر مادر سبب رشد مغزی بهتر آنها می‌شود.
باور نادرست
نوزادان نارس نیاز دارند قبل از شروع تغذیه با شیر مادر، از بطری تغذیه کنند و شیرخشک بخورند.
واقعیت
نوزادان نارس، از پستان مادر خیلی راحت‌تر، تغذیه می‌کنند تا از بطری. نوزادان با وزن خیلی پایین (1200 تا 1300 گرم) را نیز به محض ثابت شدن حال عمومی می‌توان زیرپستان گذاشت؛ اگرچه ممکن است تا چند هفته نتوانند سینه مادر را به خوبی بگیرند. در حقیقت، وزن و سن داخل رحمی آنچنان اهمیتی نسبت به آمادگی خود شیرخوار در مکیدن پستان ندارد و دلیلی وجود ندارد که این شیرخواران با بطری تغذیه شوند. در صورت نیاز به شیر کمکی باید آن را با فنجان، قاشق یا وسیله دیگری به آنها داد.
باور نادرست
کار خارج از منزل، مانع شیردهی است و مادر شاغل باید تغذیه با شیر مصنوعی را شروع کند.
واقعیت
در ماه‌های اول تولد باید سعی شود شیرخوار در کنار مادر باشد و مادر، کار خارج از منزل را دیرتر شروع کند. در عین حال، از یکی دو ماه قبل از شروع کار، مادر باید با نوشیدن شیر خود ذخیره مناسبی در فریزر برای فرزندش فراهم کند. در محل کار نیز هر 3 یا 4 ساعت یک بار باید شیر خود را بدوشد و در یخچال نگهداری کند. شیر دوشیده شده را در دمای اتاق می‌توان حداقل 4 تا 8 ساعت و در یخچال حداقل تا 48 ساعت نگهداری کرد. مادر باید در پایان ساعت کار شیر دوشیده شده را روی یخ به منزل بیاورد تا روز بعد توسط اطرافیان، به کودک خورانده شود. اگر این مقدار شیر برای تغذیه کودک کافی نبود، می‌توان از ذخایر قبلی که در فریزر نگهداری شده با استفاده از قاشق، فنجان و استکان بدون استفاده از بطری کودک را تغذیه کرد. مادر باید پس از بازگشت به منزل و نیز در طول شب فرزند خود را مکرر شیر بدهد زیرا مکیدن‌های مکرر طفل است که موجب افزایش ترشح شیر مادر می‌شود. در صورتی که به هر دلیلی نگهداری شیر دوشیده شده در محل کار ممکن نباشد، باز هم بهتر است مادر پستان‌ها را بدوشد و حتی شیر را دور بریزد زیرا عدم تخلیه پستان‌ها ممکن است موجب کاهش تولید شیر شود.
باور نادرست
هر مادری اگر بیمار باشد یا دارو بخورد، باید شیردهی‌اش را قطع کند.
واقعیت
فقط در صورت ابتلای مادر به چند نوع بیماری خاص است که شیر دادن توصیه نمی‌شود.در اکثر بیماری‌های عفونی، مادر می‌تواند از طریق شیر خود، عوامل ایمنی بخش خاص همان بیماری را به فرزندش انتقال دهد و مانع از ابتلای شیرخوار به بیماری شدید شود.به‌علاوه، داروهایی که مصرف آنها در دوران شیردهی ممنوع است، بسیار اندکند و از چند قلم تجاوز نمی‌کنند. در موارد بسیار معدودی که به علت مصرف دارو، قطع موقت شیردهی توصیه می‌شود؛ مادر می‌تواند مرتب شیر خود را دوشیده و دور بریزد تا ترشح شیر ادامه یافته و بتواند بعد از قطع دارو به شیردهی ادامه دهد.
باور نادرست
تغذیه با شیر مصنوعی آسان‌تر از تغذیه با شیر مادر است.
واقعیت
تغذیه با شیر مصنوعی مستلزم جوشاندن آب، پیمانه کردن شیر و استفاده از وسایلی مانند بطری و پستانک جهت شیردهی است که طبعا عملی دشوارتر از تغذیه با پستان مادر است. از طرف دیگر روش مکیدن از بطری با روش مکیدن از پستان متفاوت است و شیرخوار برای خوردن شیر از بطری، به اکسیژن بیشتری نیاز دارد.
و4 بـاور نـادرسـت دیـگــر...
باور نادرست
شیرخواران بیمار نباید با شیر مادر تغذیه شوند.
واقعیت
هنگام بیماری، به‌خصوص هنگام تب و اسهال، نیاز کودک به مایعات و موادمغذی بیشتر است و این نیاز از طریق تغذیه با شیر مادر بهتر تامین می‌شود. با اینکه برخی کودکان در زمان ابتلا به بیماری‌های تب‌دار یا اسهال، کم‌اشتها هستند ولی علاقه بیشتری به تغذیه با شیر مادر نشان می‌دهند. در این‌گونه موارد، تغذیه مکرر با شیر مادر توصیه می‌شود.
در مورد اثرات مفید تغذیه با شیر مادر در پیشگیری از انواع بیماری‌ها بسیار شنیده‌اید حتی باید گفت درمان بعضی بیماری‌های شایع دوران شیرخواری و کودکی یعنی عفونت‌های گوارشی (اسهال و استفراغ) تنفسی و تب‌دار با تغذیه شیر مادر میسر خواهد شد.
شیردهی، موانع بیوشیمیایی و فیزیکی متعددی در سر راه عوامل عفونی قرار می‌دهد که هنوز کاملا شناخته نشده‌اند. عمل شیردهی، برخورد شیرخوار را با عوامل بیماری‌زا که از راه غذا، آب یا وسایل آلوده وارد بدن می‌شوند، محدود می‌کند. ضمن اینکه شیر مادر دارای اجزای زیستی فعالی است که به تنهایی یا تواما سیستم ایمنی شیرخوار را تقویت می‌کند.
کودکانی که شیر مادر می‌خورند به مراتب کمتر از بچه‌هایی که از شیر گاو یا شیرخشک تغذیه می‌کنند دچار اسهال می‌شوند. تغذیه با شیر مادر به لحاظ ترکیب مناسب این شیر سبب تامین آب کافی و مانع بروز کم‌آبی و عوارض آن در شیرخوار می‌شود. از طرف دیگر اشتهای شیرخوار بیمار نسبت به غذا کم است و از خوردن آن امتناع می‌ورزد اما تمایل او به گرفتن پستان مادر و تغذیه با شیر او بیشتر می‌شود که خود سبب تسریع در بهبود کودک می‌شود.
در کودک مبتلا به اسهال باید تغذیه مکرر و به دلخواه شیرخوار با شیر مادر ادامه یابد. قطع مصرف غذا و به خصوص ندادن شیر مادر به کودک، عملی نادرست است که باعث ادامه اسهال و بروز سوءتغذیه می‌شود. در این موارد پس از بهبود اسهال، دفعات دادن شیر مادر و غذا باید افزایش یابد تا آنچه از دست رفته است جبران بشود.
اگر کودک علاوه بر اسهال، دچار استفراغ هم باشد، ابتدا باید اُ.آر.اس را به مقدار کم و به فواصل کوتاه‌مدت (هر 1 تا 2 دقیقه یکبار یک قاشق مرباخوری) به او خوراند و به فاصله کوتاهی بعد از تحمل آن، تغذیه با شیر مادر و سپس غذاهای دیگر را کم‌کم شروع کرده و ادامه داد.
تغذیه با شیر مادر ضمن کاهش بروز بیماری‌های تنفسی همراه با خس‌خس سینه، بیماری‌های گوارشی و طول مدت بیماری‌های یاد شده را نیز کوتاه‌تر می‌کند.
در جریان ابتلای کودک به عفونت‌های تنفسی فوقانی (سرماخوردگی) و تحتانی (برونشیت، پنومونی و...) علاوه بر تمیز نگه داشتن بینی و حلق کودک باید او را در وضعیت نشسته، در محیطی آرام و با رطوبت کافی به مدت کوتاه و دفعات مکرر تغذیه کرد تا دریافت شیر مادر به حد کفایت برسد و از بروز سوءتغذیه پیشگیری به عمل آید.
تغذیه با شیر مادر نه تنها در سایر بیماری‌های تب‌دار کودک ضروری است بلکه حتی باید با دفعات بیشتر تغذیه و با بغل کردن‌های زیادتر کودک توام باشد تا به کاهش تب و بهبود سریع‌تر بیماری کمک کند. گفتنی است شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند به مراتب کمتر از شیرخشک‌خواران به عفونت‌های گوش میانی دچار می‌شوند و در صورت ابتلا نیز زودتر بهبود می‌یابند.
باور نادرست
آغوز به دلیل خطر ایجاد زردی برای تغذیه نوزاد مناسب نیست و باید دور ریخته شود.
واقعیت
آغوز شیر مادر نه تنها موجب زردی نوزادان نمی‌شود؛ بلکه حتی شاید بتوان گفت یکی از بهترین راه‌های کاهش زردی نوزادان، تغذیه مکرر با آغوز است. آغوز بسیارمغذی است و تغذیه نوزاد با آن بسیار ضروری بوده و بعضی از مجتهدان نیز دادن آن را به نوزاد در حد واجب تلقی کرده‌اند.
آغوز یعنی تمام چیزهایی که کودک نیاز دارد. آغوز از ماه هفتم بارداری در پستان‌های مادر تولید می‌شود و در روزهای اول زایمان نیز ادامه می‌یابد. از نظر ظاهر، آغوز یک مایع زردرنگ غلیظ و چسبنده است که مانند رنگ نقاشی، جدار روده شیرخوار را می‌پوشاند و آن را محافظت می‌کند. چنانچه آب یا هر ماده‌ای غیر از شیر مادر به شیرخوار داده شود قسمت‌هایی از این جدار محافظ منهدم می‌شود و اجازه می‌دهد عامل عفونی نفوذ پیدا کند.
آغوز اولین واکسنی است که شیرخوار دریافت می‌کند و او را در مقابل بسیاری از عوامل میکروبی و ویروسی محافظت کرده و به رشد باکتری‌های مفید در روده شیرخوار کمک می‌کند.
آغوز اولین غذای کامل برای شیرخوار است که محتوی پروتئین و ویتامین A بیشتری از شیر روزهای بعد است. آغوز یک مسهل است و به شیرخوار کمک می‌کند مکونیوم (مدفوع سیاه چسبنده ابتدایی) را دفع کند. با این کار از زردی پیشگیری می‌شود.
مقدار آغوز کم است. این مقدار با حجم کم معده نوزاد و کلیه نابالغ او متناسب است. به نوزادی که با شیر مادر تغذیه می‌شود نباید آب یا آب‌قند داده شود مگر اینکه از لحاظ طبی اندیکاسیون داشته باشد.
باور نادرست
بیدار شدن شیرخوار در شب یا زود به زود شیر خوردن و گریه و بی‌قراری او دلیل ناکافی بودن شیر مادر است.
واقعیت
هیچ یک از نشانه‌های بالا دال بر ناکافی بودن شیر مادر نیست. زود به زود شیر خوردن، به دلیل سهل‌الهضم بودن شیر مادر است. توزین مرتب کودک و رسم منحنی رشد او بهتر از هر چیز دیگری می‌تواند وضع تغذیه و کافی بودن شیر مادر را نشان دهد.
باور نادرست
شیرخوار را نباید زیاد در آغوش گرفت تا بغلی نشود!
واقعیت
تمام شیرخواران به تماس، گرمای بدن مادر و به خصوص به مهر و محبت او احتیاج دارند. آنها با صدای قلب مادر آرامش پیدا کرده و در آغوش او احساس امنیت می‌کنند. این محبت را نباید از کودکان دریغ کرد. برخی از شیرخواران نیز که بیش از بقیه بی‌قرارند و گریه می‌کنند با در آغوش گرفتن، راه بردن، صحبت و نوازش کردن توسط پدر و لالایی مادر آرام‌تر می‌شوند.
نگرانی از ناکافی بودن شیر مادر، علت اصلی مصرف شیر کمکی و شایع‌ترین علت قطع تغذیه با شیر مادر به شمار می‌رود. عدم کفایت شیر مادر گاهی اوقات واقعی است ولی در بسیاری از موارد واقعیت نداشته و ناشی از تصور مادر و اطرافیان است.
دسته اول موارد ذهنی و تصوری:
در این گروه بعضی از رفتارها و علامت‌هایی که شیرخواران از خود بروز می‌دهند در ذهن مادر و اطرافیان به کمبود شیر مادر نسبت داده می‌شود در حالی که بررسی دقیق این دسته از شیرخواران نشان می‌دهد آنها از رشد کافی و تکامل مناسبی برخوردار هستند و فقط اضطراب و نگرانی یا محدودیت آگاهی مادر و نزدیکان به این سوء تعبیر و اشتباه در تشخیص منجر شده است. در این قبیل موارد چه بسا قبل از مراجعه به پزشک و رسیدن به تشخیص صحیح ممکن است از شیر مصنوعی هم استفاده شده باشد که خود می‌تواند به کاهش شیر مادر و پیچیده‌تر شدن امر تشخیص منجر شود. بیدار شدن مکرر در شب: کودکی که از شیر مادر تغذیه می‌کند به طور طبیعی در طول شب به دفعات برای تغذیه بیدار می‌شود ولی والدین ممکن است اشتباها بیدار شدن و شیر خوردن مکرر او را طی ساعات شب به حساب عدم کفایت شیر مادر بگذارند. بعضی از مادران حتی به توصیه یا فشار اطرافیان، شیرخشک هم به فرزند خود می‌خورانند و چون به دلیل مقدار و نوع چربی و پروتئین موجود در شیرخشک، هضم آن خیلی مشکل‌تر و طولانی‌تر از شیر مادر است بنابراین شیرخوار ممکن است مدت طولانی‌تری بخوابد و طلب شیر نکند و این تصور غلط را برای خانواده ایجاد کند که چون گرسنگی او با دادن شیرخشک برطرف شده و بیشتر هم خوابیده پس شیر مادر ناکافی است. مکیدن دست: شیرخواران علاقه بسیار زیادی به مکیدن دارند و هرگاه به پستان مادر دسترسی نداشته باشند ممکن است با مکیدن دست‌ها، خود را مشغول کنند. بعضی اوقات مکیدن انگشتان و دست‌ها از دوران جنینی و داخل رحم شروع می‌شود. ظاهر رقیق شیر مادر: بعضی از مادران رنگ و غلظت شیر دوشیده شده خود را با شیر پاستوریزه یا شیرخشک مقایسه می‌کنند که این قیاس کار صحیحی نیست. شیر مادر با اینکه آبکی‌تر به نظر می‌رسد اغلب در مقایسه با شیرهای مورد اشاره از کالری بیشتر و ارزش غذایی بالاتری برخوردار است. زودبه‌زود شیر خوردن: از ویژگی‌های ارزشمند شیر مادر آن است که نه تنها هضم بسیار آسانی دارد بلکه قسمت‌هایی از چربی شیر مادر حتی قبل از ورود به دستگاه گوارش هضم شده و به صورت اسیدهای چرب آزاد در می‌آید که می‌تواند به سرعت جذب شود و انرژی آن بلافاصله مورد استفاده قرار گیرد. افزایش دفعات شیرخوردن: شیرخواران به دلایل مختلف ممکن است بعضی روزها حتی به صورت ناگهانی علاقه و میل بیشتری به «زودبه‌زود شیر خوردن» از خود نشان بدهند که این تغییر رفتار می‌تواند موجب نگرانی اطرافیان و سوءتعبیر آنها در مورد کاهش حجم شیر مادر شود. در حالی که چنین تغییراتی در افزایش ناگهانی دفعات تغذیه و کاهش فواصل آن اکثرا طبیعی است. به عبارت دیگر بسیاری از شیرخواران حوالی 2 تا 3 هفتگی، 6 هفتگی و 12 هفتگی ناگهان تمایل پیدا می‌کنند که زودبه‌زود شیر بخورند و این تمایل ممکن است برای چند روز ادامه یابد. کاهش نشت شیر: بعضی از مادران کاهش حجم شیری که از پستان آنان نشت می‌کند یا توقف کامل نشت شیر را دلیل کم شدن شیرشان می‌دانند در حالی که این امر ممکن است صرفا ناشی از تعادل و هماهنگ شدن تولید شیر مادر با نیازهای کودک باشد. کوچک و نرم شدن پستان: پستان‌های مادر از 2 تا 3 روز پس از تولد نوزاد، پرخون‌تر و محتقن‌تر شده و همراه با افزایش تولید شیر به سرعت بر حجم آنها افزوده می‌شود به‌طوری که می‌تواند حتی به درد پستان‌ها منجر شود. پس از چند روز این حالت پرخونی و احتقان پستان‌ها از بین می‌رود ولی تولید شیر همچنان افزایش می‌یابد. بسیاری از مادران کاهش اندازه پستان و از بین رفتن حالت سفتی آن را که ناشی از پرخونی و احتقان است و به عبارت دیگر کوچک‌تر و شل شدن پستان را حمل بر کاهش حجم شیر خود می‌کنند که این برداشت نادرستی است. رگ نکردن پستان‌ها: بعضی از مادران عدم احساس رگ کردن پستان‌ها را دلیل کاهش شیر خود می‌دانند در حالی که احساس رگ کردن پستان مادر می‌تواند با گذشت زمان کاهش یابد یا اصولا ممکن است بعضی از مادران رگ کردن پستان را حس نکنند ولی می‌توانند با مشاهده آثار آن به وجودش پی ببرند. عدم امکان دوشیدن: برخی از مادران که قادر نیستند شیر پستان‌های خود را بدوشند، تصور می‌کنند که شیر کافی ندارند. در صورتی که موفقیت در امر شیردهی، به‌رغم غریزی بودن، نیازمند آموزش مادر است. طبیعتا در مورد دوشیدن صحیح پستان‌ها اهمیت آموزش به مراتب بیشتر است. گریه زیاد شیرخوار: بسیاری از مادران گریه‌های فرزند خود را دلیل ناکافی بودن شیر خود می‌دانند. هر چند بهتر است هرگاه شیرخواری گریه می‌کند مادر او را زیر پستان خود قرار دهد ولی در عین حال بسیاری از شیرخواران صرف‌نظر از اینکه چگونه تغذیه شوند همه روزه مدت زمانی را گریه می‌کنند و باید او را بغل کنید. بعضی از خانواده‌ها به جهت نگرانی از اینکه فرزندشان «بغلی شود» تلاش می‌کنند خیلی او را بغل نگیرند. در حالی که مطالعات نشان داده است گریه نوزادی که روزی سه ساعت اضافه در آغوش حمل می‌شود در سن چهار هفتگی به حدود نصف کاهش می‌یابد.
