هورمون پرولاکتین
نام های دیگر این هورمون لاکتوژن ، ماموتروپ یا لاکتوتروپ می با شد. نقش اصلی آن تولید و ترشح شیر در غدد شیر ساز پستانها است، ولی در سلول های کبد ، کلیه ، غدد تناسلی و برخی نواحی دیگر بدن نیز گیرنده های پرولاکتینی شناسایی شده اند. نقش آن در مردان شناخته شده نیست ولی میزان این هورمون در خون زنان بیشتر از مردان است. در دوره حاملگی مقدار هورمون در خون زنان بشدت افزایش می یابد و دو تا سه هفته پس از زایمان به حد طبیعی باز می گردد. مکیدن پستان باعث تحریک ترشح پرولاکتین و ادامه ترشح آن می گردد. به نظر می رسد پرولاکتین در بروز میل جنسی نیز نقش داشته باشد و به همین دلیل گاهی آن را هورمون عشق می نامند.
ترشح هورمون تحت تاثیر دو فاکتور آزاد کننده و مهار کننده هیپوتالاموسی کنترل می شود که تاثیر فاکتور مهار کننده بیشتر از فاکتور آزادکننده است.مقدار ترشح هورمون در شبانه روز حالت نوسانی دارد و در طول شب بیشتر از روز است.همچنین مکیدن پستان ها ، تحریک نوک پستان ، مقاربت ، استرس ، هیپوگلیسمی ( کاهش قند خون ) و فعالیت شدید بدنی در زنان ترشح هورمون را افزایش می دهد. ترشح هورمون های استروژنی قبل از بلوغ و در دوران آبستنی و همچنین هورمون رشد و انسولین و بعضی از هورمون های غدد آدرنال در رشد پستان ها و افزایش غدد شیر ساز پستان دخالت دارند.
چرا پرولاکتین بالا میرود؟
از میان انوع پرولاکتینوما، میکرو پرولاکتینوما در زنان شایعتر است. در حالی که ماکرو آدنوم بیشتر در مردان دیده میشود.
پرولاکتین در زنان میتواند در زنان سبب پرکاری غدد جنسی ناشی از کمبود گنادوتروپین ها شده و منجر به کمبود استروزن گردد. سطح گنادو تروپینها طبیعی است و استروئید های جنسی کاهش دارند. پرولاکتین ترشح پالسی گنادو تروپین ها را مهار میکند و افزایش ناگهانی ال اچ در وسط سیکل متوقف میشود که این امر منجر به عدم تخمک گذاری میگردد. در مردان مبتلا پرولاکتین بالا، سطح تستوسترون معمولا کاهش یافته است.
خصوصیات بالینی
صرف نظر از علت پرولاکتین بالا، خصوصیات بالینی در این اختلال مشابه است. پرولاکتینوما اغلب در زنانی که اختلال قائدگی و نازائی دارند رودتر تشخیص داده میشود و این موضوع بر خلاف مردان است که با کاهش میل جنسی و ناتوانی جنسی مراجعه میکنند. 90% زنان مبتلا به پرولاکتین بالا با قطع قائدگی، ترشح شیر از پستان یا نازائی شکایت دارند. چنانچه پرولاکتینوما پیش از شروع دوران قائدگی شروع شود، بیماران ممکن است با عدم شروع قائدگی( آمنوره ) اولیه مراجعه کنند. پرولاکتینوما علت 15-20 درصد موارد آمنوره ثانویه است. عدم تخمک گذاری بیمار با نازائی همراه است. ترشح شیر یا همان گالاکتوره ممکن است همزمان، قبل یا بعد از اختلال قائدگی ایجاد شود و گاه ممکن است از نظر بالینی آشکار نباشد یا تنها در معاینه پستان تشخیص داده شود. کمبود استروزن ممکن است موجب بروز پوکی استخوان، خشکی واژن، احساس گر گرفتگی و تحریک پذیری گردد. پرولاکتین تولید آندروژن آدرنال را تحریک میکند و افزایش آندروزن میتواند سبب افزایش وزن و پر موئی گردد. افزایش پرولاکتین ممکن است با اضطراب و افسردگی همراه باشد. مردان معمولا در اثر کم کار شدن غدد جنسی دچار کاهش میل جنسی و ناتوانی جنسی می شوند.این نشانه ها اغلب موارد توجه را به تشخیص پرولاکتین بالا جلب نمیکند، لذا در بسیاری از موارد تشخیص به تاخیر می افتد.
تشخیص
عوامل متعددی از جمله شرایط فیزیولوزیک مختلف( حاملگی، استرس، تحریک نوک پستان)، بعضی داروها( فنوتیازین ها، متیل دوپا، سایمتیدین، متوکلوپراماید )، وضعیت های پاتولوژیک( کم کاری تیروئید، نارسائی مزمن کلیه، ضایعات قفسه سینه) ترشح پرولاکتین را تحت تاثیر قرار میدهند. برای اثبات تشخیص پرولاکتینوما بایدام آر آی انجام داد.
درمان
درمان داروئی توسط آگونیست دو پامین( برومو کریپتین یا کابر گولین ) در اغلب بیماران عملکرد غدد جنسی و باروری را باز میگرداند. آگونیست های دوپامین در تعداد قابل توجهی از بیماران مبتلا به ماکرو آدنوم باعث کوچک شدن تومور می شود. در بیمارانی که دچار اختلالات میدان دید یا علائم عصبی شده اند و در بیمارانی که نمیتوانند داروی طبی را تحمل کنند، جراحی ترانس اسفنوئیدال توصیه میشود