حتما تا به حال نام شپش را شنیده‌اید. با شنیدن این نام احتمالا یاد خارش و اصلاح و تراشیدن موها هم می‌افتید. آیا شما هم تصور می‌کنید فقط آنهایی با مشکل شپش مواجه می‌شوند که بهداشت را رعایت نمی‌کنند؟ فکر می‌کنید فقط کودکانی که در مناطق غیربهداشتی زندگی می‌کنند، دچار این بیماری می‌شوند؟
تصورات غلط در مورد شپش‌ها زیاد است. بهتر است اول با حقایقی در مورد شپش آشنا شویم که حتما از شنیدنشان تعجب خواهید کرد:
1. شپش‌ها قرن‌هاست که در اطراف ما وجود دارند. در واقع، باستان‌شناسان اجساد مومیایی را همراه با نشانه‌های شپش پیدا کرده‌اند.
2. شپش‌ها پراکندگی جغرافیایی گسترده‌ای دارند و حتی در نقاطی هم که از نظر اقتصادی پیشرفته‌اند، یافت می‌شوند.
3. انتقال شپش سر از طریق استفاده از شانه، برس یا کلاه مشترک معمول نیست و بیشترین راه انتقال آن تماس مستقیم با موهای فرد مبتلاست. مثلا کشتی گرفتن در کودکان یا در آغوش گرفتن آنها باعث انتقال شپش‌ها می‌شود.
4. عفونت ناشی از شپش خطرناک نیست. ممکن است خارش وجود داشته باشد، ولی اغلب بی‌علامت است. بزرگ‌ترین مشکل آن عارضه عاطفی و احساسی است، چون هیچ کس دوست ندارد یک موجود خونخوار موهایش را مورد هجوم قرار دهد.
5. اصلاح موهای سر از ته بهترین راه درمان شپش نیست. با وجود آن که این کار تا حدی موثر است، اما بندرت لازم به نظر می‌رسد. علاوه بر آن، ممکن است فرزند شما دوست نداشته باشد دوستانش او را کچل ببینند!
بدفهمی‌ها از کجا ریشه می‌گیرند؟
یکی از علت‌های وجود بدفهمی در مورد شپش این است که شپش‌ها انواع مختلفی دارند. شپش بدن بیشتر در شرایطی به وجود می‌آید که فرد چند لایه لباس می‌پوشد و به طور منظم آنها را نمی‌شوید.
به عنوان مثال، شپش بدن در دوره جنگ، بلایای طبیعی، خانه‌های آلوده و در بین فقیرها و افراد بی‌خانمان شایع‌تر است. برخلاف شپش سر، شپش بدن می‌تواند بیماری‌های خطرناک را منتقل کند که تیفوس و تب راجعه از این دسته‌اند.
در چند قرن اخیر، میلیون‌ها نفر به دنبال ابتلا به این بیماری‌ها جان خود را از دست داده‌اند. احتمالا انواع دیگر شپش مانند شپش تناسلی هستند که باعث شده‌اند مردم از شپش سر وحشت داشته باشند. شپش‌های تناسلی مثل شپش سر هستند؛ فقط محل زندگی آنها متفاوت است و معمولا از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند. گسترش اطلاعات نادرست درباره شپش نسبت به میزان گسترش بیماری، مشکل بزرگ‌تری است. اگر به شپش سر مبتلا شدید، با پزشک مشورت کنید. این وضعیت ناخوشایند است اما آنقدرها هم جدی نیست. شاید این جمله بتواند افراد مبتلا به شپش سر را کمی دلداری دهد. فرض کنید یک عالم مهمان دارید و سرتان خیلی شلوغ است!
با شپش چه کار باید کرد؟
اگر شما یا فرزندتان به شپش سر آلوده شدید، دست و پای خود را گم نکنید. ممکن است این بیماری به نظر ناخوشایند باشد ولی خطرناک نیست و نمی‌تواند بازتابی از پاکیزگی یا سایر جنبه‌های شخصیتی شما باشد. لازم نیست به سایت‌ها یا کتاب‌های پزشکی مراجعه کنید تا ظاهر انگل را ببینید، این فقط حال شما را بدتر می‌کند.
پیدا کردن یک شپش زنده بسیار مهم است، چون تشخیص را مسجل می‌کند. فقط شپش زنده و بیماری فعال باید درمان شود. به توصیه‌های دوستان و آشنایان در زمینه اصلاح موی سر از ته و مالیدن ژل یا روغن به سرتان برای خفه کردن انگل گوش ندهید. در عوض بهتر است از درمان‌هایی که موثر‌بودنشان به اثبات رسیده استفاده کنید.
برای این منظور، داروهایی تجویز می‌شوند که حاوی پیرترین (ماده‌ای که از گل داوودی گرفته می‌شود)، یا پرمترین (نوع صناعی آن) هستند. شامپوهای حاوی این مواد نیز برای درمان شپش سر مورد تایید قرار گرفته‌اند و موثرند. معمولا یک درمان دوم نیز در روز 7 تا 10 ابتلا لازم است. گاهی شپش‌ها از خودشان مقاومت نشان می‌دهند و این مقاومت ممکن است بیشتر شود. در این موارد، قدم بعدی استفاده از شامپوهای حاوی لیندان یا مالاتیون است که باید حتما توسط پزشک تجویز شوند. شانه کردن می‌تواند کمک‌کننده باشد، ولی بیشتر به درد کودکانی که موهای کوتاه دارند می‌خورد. در حالی که تمیز کردن مبلمان و فرش برای پیشگیری از شپش لازم به نظر نمی‌رسد، شستن روتختی، روبالشی و لباس‌ها توسط آب داغ توصیه می‌شود، چون این لوازم با سر شخص آلوده در تماسند. برس‌ها، شانه‌ها و هر چیزی که با موی سر در تماس مستقیم است، مانند کلاه، کش مو و ... باید هر روز با آب داغ شسته شوند تا عفونت برطرف شود.
دکتر امیر شیروانی
تصورات غلط در مورد شپش‌ها زیاد است. بهتر است اول با حقایقی در مورد شپش آشنا شویم که حتما از شنیدنشان تعجب خواهید کرد:
1. شپش‌ها قرن‌هاست که در اطراف ما وجود دارند. در واقع، باستان‌شناسان اجساد مومیایی را همراه با نشانه‌های شپش پیدا کرده‌اند.
2. شپش‌ها پراکندگی جغرافیایی گسترده‌ای دارند و حتی در نقاطی هم که از نظر اقتصادی پیشرفته‌اند، یافت می‌شوند.
3. انتقال شپش سر از طریق استفاده از شانه، برس یا کلاه مشترک معمول نیست و بیشترین راه انتقال آن تماس مستقیم با موهای فرد مبتلاست. مثلا کشتی گرفتن در کودکان یا در آغوش گرفتن آنها باعث انتقال شپش‌ها می‌شود.
4. عفونت ناشی از شپش خطرناک نیست. ممکن است خارش وجود داشته باشد، ولی اغلب بی‌علامت است. بزرگ‌ترین مشکل آن عارضه عاطفی و احساسی است، چون هیچ کس دوست ندارد یک موجود خونخوار موهایش را مورد هجوم قرار دهد.
5. اصلاح موهای سر از ته بهترین راه درمان شپش نیست. با وجود آن که این کار تا حدی موثر است، اما بندرت لازم به نظر می‌رسد. علاوه بر آن، ممکن است فرزند شما دوست نداشته باشد دوستانش او را کچل ببینند!
بدفهمی‌ها از کجا ریشه می‌گیرند؟
یکی از علت‌های وجود بدفهمی در مورد شپش این است که شپش‌ها انواع مختلفی دارند. شپش بدن بیشتر در شرایطی به وجود می‌آید که فرد چند لایه لباس می‌پوشد و به طور منظم آنها را نمی‌شوید.
به عنوان مثال، شپش بدن در دوره جنگ، بلایای طبیعی، خانه‌های آلوده و در بین فقیرها و افراد بی‌خانمان شایع‌تر است. برخلاف شپش سر، شپش بدن می‌تواند بیماری‌های خطرناک را منتقل کند که تیفوس و تب راجعه از این دسته‌اند.
در چند قرن اخیر، میلیون‌ها نفر به دنبال ابتلا به این بیماری‌ها جان خود را از دست داده‌اند. احتمالا انواع دیگر شپش مانند شپش تناسلی هستند که باعث شده‌اند مردم از شپش سر وحشت داشته باشند. شپش‌های تناسلی مثل شپش سر هستند؛ فقط محل زندگی آنها متفاوت است و معمولا از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند. گسترش اطلاعات نادرست درباره شپش نسبت به میزان گسترش بیماری، مشکل بزرگ‌تری است. اگر به شپش سر مبتلا شدید، با پزشک مشورت کنید. این وضعیت ناخوشایند است اما آنقدرها هم جدی نیست. شاید این جمله بتواند افراد مبتلا به شپش سر را کمی دلداری دهد. فرض کنید یک عالم مهمان دارید و سرتان خیلی شلوغ است!
با شپش چه کار باید کرد؟
اگر شما یا فرزندتان به شپش سر آلوده شدید، دست و پای خود را گم نکنید. ممکن است این بیماری به نظر ناخوشایند باشد ولی خطرناک نیست و نمی‌تواند بازتابی از پاکیزگی یا سایر جنبه‌های شخصیتی شما باشد. لازم نیست به سایت‌ها یا کتاب‌های پزشکی مراجعه کنید تا ظاهر انگل را ببینید، این فقط حال شما را بدتر می‌کند.
پیدا کردن یک شپش زنده بسیار مهم است، چون تشخیص را مسجل می‌کند. فقط شپش زنده و بیماری فعال باید درمان شود. به توصیه‌های دوستان و آشنایان در زمینه اصلاح موی سر از ته و مالیدن ژل یا روغن به سرتان برای خفه کردن انگل گوش ندهید. در عوض بهتر است از درمان‌هایی که موثر‌بودنشان به اثبات رسیده استفاده کنید.
برای این منظور، داروهایی تجویز می‌شوند که حاوی پیرترین (ماده‌ای که از گل داوودی گرفته می‌شود)، یا پرمترین (نوع صناعی آن) هستند. شامپوهای حاوی این مواد نیز برای درمان شپش سر مورد تایید قرار گرفته‌اند و موثرند. معمولا یک درمان دوم نیز در روز 7 تا 10 ابتلا لازم است. گاهی شپش‌ها از خودشان مقاومت نشان می‌دهند و این مقاومت ممکن است بیشتر شود. در این موارد، قدم بعدی استفاده از شامپوهای حاوی لیندان یا مالاتیون است که باید حتما توسط پزشک تجویز شوند. شانه کردن می‌تواند کمک‌کننده باشد، ولی بیشتر به درد کودکانی که موهای کوتاه دارند می‌خورد. در حالی که تمیز کردن مبلمان و فرش برای پیشگیری از شپش لازم به نظر نمی‌رسد، شستن روتختی، روبالشی و لباس‌ها توسط آب داغ توصیه می‌شود، چون این لوازم با سر شخص آلوده در تماسند. برس‌ها، شانه‌ها و هر چیزی که با موی سر در تماس مستقیم است، مانند کلاه، کش مو و ... باید هر روز با آب داغ شسته شوند تا عفونت برطرف شود.
دکتر امیر شیروانی
