ملی شدن صنعت نفت
روز ملی شدن صنعت نفت یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایرانه. خیلی از ما فقط می‌دونیم ۲۹ روز ملی شدن صنعت نفته و همیشه تعطیله. اما کمتر کسی می‌دونه روز ملی شدن صنعت نفت یعنی چه؟ یا اینکه داستان ملی شدن صنعت نفت چیه؟ در حالی که مرور این حوادث مهم تاریخی و بررسی نظرات مختلف درباره اون می‌تونه درس‌های بزرگی برای ما داشته باشه. به همین دلیل ما در این مطلب سعی کردیم خلاصه ای از ماجرای ملی شدن صنعت نفت و دیدگاه افراد مختلف در اون دوران رو بیان کنیم.
داستان ملی شدن صنعت نفت از کجا شروع شد؟
داستان ملی شدن صنعت نفت از سالها قبل یعنی در زمان مجلس چهاردهم در سال ۱۳۲۰ شروع شد. در اون زمان نفت جنوب ایران کاملاً در اختیار انگلیسی‌ها بود. دولت وقت نه ارزش این سرمایه ملی رو می‌دونست و نه توانایی مدیریت منابع نفتی رو داشت. اما همه ابرقدرت‌های اون زمان فهمیده بودند که یک ثروت عظیم در ایران نهفته است. به همین دلیل شوروی و آمریکا هم می‌خواستن نفت نقاط مختلف ایران رو در دست بگیرند. دکتر مصدق با همراهی ۱۶ نفر از نمایندگان مجلس گروهی رو تشکیل دادن تا مانع از دادن امتیاز نفتی جدید بشن. اونا معتقد بودند دادن امتیاز نفت جنوب به انگلیس یک اشتباه بزرگ بوده و نباید دوباره این اشتباه تکرار بشه. با تلاش دکتر مصدق قانونی در مجلس تصویب شد که به دولت اجازه نمی‌داد مذاکره نفتی جدیدی رو با خارجی‌ها انجام بده و این تازه شروع ماجرا بود.
شرایط ایران در زمان ملی شدن صنعت نفت چطور بود؟
زمانی که دکتر مصدق ایده ملی شدن صنعت نفت رو مطرح کرد بزرگترین تولیدکننده نفت در خاورمیانه، ایران بود. یعنی در اون زمان در فهرست مهمترین تولیدکنندگان نفت دنیا ایران در مقام چهارم و بعد از آمریکا، ونزوئلا و شوروی قرار داشت. ضمن اینکه ۹۰ درصد نفت مورد نیاز کشورهای اروپای غربی از نفت ایران تأمین می‌شد. اما در اون زمان تمامی مراحل استخراج، تولید و فروش نفت در اختیار انگلیسی‌ها بود. سهم ایران از پول نفت اینقدر کم بود که خود رضاخان یکبار قرارداد نفت با انگلیسی‌ها رو لغو کرد. اما با تهدید و فشار انگلیسی‌ها قرارداد جدید که به قرارداد ۱۹۳۳ معروف شد هم دست کمی از قرارداد قبلی نداشت.
روز ملی شدن صنعت نفت چه تاریخی است؟
بعد از اقدامات دکتر مصدق و با نفوذ انگلیس، رضاخان مانع از ورود دکتر مصدق به مجلس پانزدهم شد. اما نمایندگان مجلس در این دوره هم علیرغم فشارهای دولت وقت و انگلیس، قرارداد جدید نفتی رو تصویب نکردند. وقایع شهریور ۱۳۲۰ موجب آگاهی مردم و حضور اونا در صحنه شد. در اون زمان دکتر مصدق به عنوان رهبر نهضت ملی شدن نفت در بین مردم شناخته شده بود. بعد از سقوط رضا شاه مصدق تونست در دوره شانزدهم دوباره وارد مجلس بشه. او در تیر ماه ۱۳۲۹ لایحه ملی شدن صنعت نفت رو به مجلس ارائه می‌کنه. با تلاش‌های مصدق و نمایندگان و حمایت عمومی جامعه بالاخره این قانون در ۲۴ اسفند ۱۳۲۹ در مجلس شورای ملی و بعد در ۲۹ اسفند در مجلس سنا تصویب میشه.
ملی شدن صنعت نفت توسط چه کسانی انجام شد؟
همه ما دکتر مصدق و نمایندگان همراه او در کمیسیون نفت مجلس آن دوران را عامل تصویب ملی شدن صنعت نفت می‌دونیم. بدون شک اگه درایت و شجاعت دکتر مصدق در طرح این ایده و اثبات فواید ملی شدن نفت نبود این نهضت به نتیجه نمی‌رسید. اما لازمه بدونیم این ایده زمانی که با حضور عموم مردم به یک نهضت ملی تبدیل شد به نتیجه رسید.
نقش مردم در ملی شدن صنعت نفت
شاید کمتر کسی بدونه در زمان تصویب ملی شدن صنعت نفت، نخست وزیر وقت رژیم پهلوی می‌گفت: «ما ایرانی‌ها حتی توانایی ساختن یک لوله رو نداریم چطور می‌خوایم استخراج نفت رو در دست بگیریم» رادیو لندن هم در اون زمان این طرح رو پیشنهاد عده‌ای منفی باف، مرتجع و ملّای متعصب توصیف کرده بود که عده‌ای جوان ساده‌لوح رو فریب دادند. اما مردم بارها به پشتیبانی از ملی شدن نفت تظاهرات کردند. علما و مراجع مانند آیت الله کاشانی و آیت الله خوانساری هم حمایت از این نهضت رو با عنوان «تکلیف دینی و ملی هر ایرانی مسلمان» توصیف کردند. در واقع فشار افکار عمومی نقش بسیار مهمی در خنثی کردن تهدیدها و دسیسه‌های انگلیسی‌ها داشت. جالبه بدونید رزم آرا که مخالف سرسخت ملی شدن صنعت نفت بود کمی قبل از تصویب طرح در مجلس در ۱۶ اسفند توسط یکی از اعضای گروه فداییان اسلام ترور شد.
روز ملی شدن صنعت نفت چرا تعطیل است؟
یک سال بعد از تصویب طرح ملی شدن صنعت نفت، دکتر مصدق نخست وزیر ایران بود. او در اواخر اسفند ماه در جمعی از خبرنگاران خارجی از ظلم ۱۵۰ ساله انگلیس به ایران و به خصوص غارت نفت ایران سخن گفت. او در ادامه روز ۲۹ اسفند را به عنوان یک روز ملی، تعطیل عمومی اعلام کرد.
