(12) خدايا، چنان كه هنگام ضرورت با نيروى تو به انتقام برخيزم، و هنگام نياز، نيازخواه تو باشم، و هنگام تنگدستى، پيش تو زارى كنم، و مرا به فتنه مينداز كه هنگام ناچارى از كسى جز تو يارى خواهم، و هنگام درويشى پيش ديگران به خواهش فروتن گردم و هنگام ترس در پيشگاه غير تو به زارى افتم، تا آنجا كه سزاوار گردم مرا به حال خود واگذارى و احسان خويش را از من دريغ كنى و روى از من بگردانى. اى مهربانترين مهربانان.
(13) خدايا، هر آرزو و گمان و رشك كه شيطان در دلم مىافكند، تو آن را ياد كرد بزرگى خود و انديشه در قدرت خود و تدبير بر ضد دشمنت قرار ده، و چنان كن كه هر ناسزا و ياوه و دشنام ناموسى، يا گواهى ناحق، يا غيبت مؤمنى كه حضور ندارد، و يا ناسزا به شخص حاضر و مانند آن كه بر زبانم جارى مىشود، سخنى در ستايش تو و افزونى در مدح تو و بزرگداشت هموارهى تو و سپاس نعمتهاى تو و اعتراف به احسان تو و شمارش بخششهاى تو باشد.
(14) خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و چنان كن كه بر من ستم نرود، زيرا تو مىتوانى آن ستم را از من بازدارى؛ و من بر كسى ستم نكنم، زيرا تو مىتوانى مرا از ستمگرى نگاه دارى ؛ و هرگز به گمراهى نيفتم، زيرا تو مىتوانى مرا به راه هدايت اندازى؛ و هرگز فقير نشوم، زيرا گشايش كارم از توست، و هرگز گردنكشى نكنم، كه هرچه دارم از توست.
طغيان و سركشى، يا نفسى است يا غيرى، يعنى كسى ظرفيت وجود خود را نداند و پا فراتر از خود بگذارد، به درجهاى از خودبينى برسد كه خويشتن را برتر و كاملتر از هر چيز بداند.
فلسفه هويتِ سركشى اين است كه انسان، اندازه وجودش را نمىشناسد و در اثر رهايى نفس، وجود را مستقل و بىنياز مىپندارد و براى رسيدن به خواستههاى شيطانى نفس، به هر پستى و جنايتى دست مىزند.
شناخت نفس كه مقدمه شناخت ربّ است در برابر سركشىِ نامحدود نفس مىباشد، به اين مفهوم كه هر كسى درظرف نورى و ظهورى خود، حق را بشناسد و خويش را تنها نبيند و خويش را نيازمند حقيقى به حق مشاهده نمايد، خداوند را شناخته است. هر كس به حقيقت ظهورى خويش پى ببرد كه از كجاست و در كجا و به سوى كجا روانه مىشود. خداوند او را مورد رحمت و فيضِ بىحد و لطف ويژه خويش قرار مىدهد.
حضرت على (عليه السلام) در باب معرفت نفس و نشانههاى آن مىفرمايد:
أَفْضَلُ الْحِكْمَةِ مَعْرِفَةُ الْإِنْسانِ نَفْسَهُ وَ وُقُوفُهُ عِنْدَ قَدْرِهِ.«1»
برترين حكمت، اين است كه انسان خود را بشناسد و اندازه خويش نگه دارد.