😍😍😍ما موجودات بهشتی هستیم که از خاک سر برآوردیم👌💖

پوشانیدن جیوب با خِمار

نکته دوم. درباره «ولیضربن بخمرهنّ علی جیوبهنّ» است. خُمُر جمع خِمار پوشاکی است با سه معنی یکم. روسری یا سرانداز، دوم. رداء (پارچه ای برای پوشاندن نیم تنه بالا) و سوم. إزار و لنگ (پارچه ای برای پوشاندن نیم تنه پائین). با توجه به معانی مختلف خِمار قدر متیقن آن «پوشاک و پوشیدنی» است و دلالت آن به روسری و مقنعه نیازمند قرینه است.

جُیوب جمع جَیب به معنی شکاف است. مراد از شکاف سه مورد می تواند باشد: اول شکاف حاصل از جدایی طرفین لباس که در آن دوران بشدت رایج بوده است. ناحیه

سینه زنان و بالاخره اشاره به شرمگاه. احتمال اول تاکیدی بر «لایبدین زینتهن الا ماظهر منها» ست و سخن تازه ای نیست. احتمال سوم نیز بیان دیگری از حفظ فرج است که در آیه‌ی قبل آمده است. مراد اظهر از جیوب شکاف ناحیه سینه است. این احتمال که هر سه مورد را شامل شود و مطلق شکاف و بستن دریچه های محتمل شهوترانی اراده شده باشد نیز بعید نیست.

ضرب خِمار بر جیوب به معنای پوشاندن سینه ها با خِمار است. از زیر گردن تا زانو و بازو – عورت و زینت – باید پوشیده می شد، بخش شکاف سینه به دلیل رواج برهنگی آن صریحا مورد تاکید قرآن کریم قرار گرفته است و زنان مومنه را از آشکار کردن آن موضع نهی کرده است. پیراهنهای زنانه (دِرع) و خِمار (سربند) به گونه ای نبوده است که جیوب (گریبان، شکاف سینه) را بپوشاند. مفاد آیه این است که دو طرف خِمار را به گونه ای استعمال کنید که سینه هایتان کاملا پوشیده باشد. خِمار (اگر به معنی سرانداز است) را آویزان رها نکنید یا پشت سرتان گره نزنید و اگر به معنی رداء (شال و پارچه نیم تنه بالاست) جمع و جور استفاده کنید تا یقینا سینه تان پوشیده بماند. ناگفته نماند اگر خِمار به معنی سرانداز هم باشد به عمامه عربی نزدیکتر است تا به روسری شرعیِ ساتر ِمو

در هر صورت آیه نه صریحا و نه التزاما دلالتی بر پوشش مو و سر ندارد. دلالت مطابقی آن پوشش بالای سینه است. از آنجا که از واژه خِمار از حیث اینکه کدامیک از معنی سه گانه (سرانداز، رداء و ازار) اراده شده مبهم است و با توجه به احتمال شبه عمامه در معنای سرانداز نسبت دادن روسری ساتر مو به آن نیازمند قرائنی است که در آیه موجود نیست. بعلاوه قرائن قطعی در عصر نزول از قبیل میزان پوشش زنان آن دوران چنین احتمالی را جدّاْ مستبعد می سازد.

این تقریبا استدلال آقای کدیور بود . البته من خودم نکات اندکی را به بحث اضافه یا کم کردم 

نه اتفاقا احادیث رو هم بررسی کردن! 

اون رو هم براتون بذارم؟

نه با با این چه حرفیه. من که کاری نکردم . 

میشه مثال بزنید درباره انحرافاتشون

بر علیه عقاید دینی استفاده میکنند یا سیاسی؟

اگر ممکنه از این هم مثال بزنید

روایات موجود از پیامبر (ص) و ائمه (ع) به چه میزان حجاب شرعی بانوان را اثبات می کنند؟ مشخصا پوشش مو و سر و گردن مستند به چه روایاتی است؟ آیا اینکه «تمام بدن زن عورت است و تنها مواضعی از آن که دلیل معتبر بر جواز ابراز و نظر به آن وارد شده باشد می تواند بدون پوشش باشد» مستند معتبری به پیامبر (ص) یا ائمه (ع) دارد؟ یا اینکه اصل بر برائت است و تنها مواضعی از بدن زن می باید پوشانیده شود و نظر به آن حرام است که دلیل معتبری در دست باشد؟ آیا دیده نشدن زن توسط مردان و ندیدن زن مردان را مستند معتبر شرعی دارد؟ زینت ظاهر زن از زبان پیامبر (ص) یا ائمه (ع) در تفسیر آیات سوره نور چیست؟ آیا روایات باب حجاب شرعی متواتر یا مستفیض است؟ آیا دلالت روایات بر پوشش مو و سر و گردن دلالت مطابقی و مستقیم است یا غیرمستقیم و التزامی؟

مقدمات هشت گانه

مقدمه اول: مطابق موازین حداقلی علم الحدیث روایات موجود در جوامع روایی بدون ارزیابی سندی آنها قابل انتساب به پیامبر (ص) و ائمه (ع) نیست. نمونه هایی که در این بحث ارائه می شوند منحصر در روایات معتبره (صحیحه و موثقه) است و روایات غیرمعتبر تنها برای نقد احکام غیرقابل انتساب به دین اشاره می شوند. این روایات را از چهار موضع بحث در کتب فقهی طهارت، صلوة، حج و نکاح که به نحوی به بحث حجاب و پوشش می پردازند استخراج کرده ام.(۱)  به عبارتی روایت مستند فتاوی فقهی را گردآورده ام.

مقدمه دوم: در این روایات معتبر احکام منتسب به پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) بسیار اندک و انگشت شمار است. کلیه احکام حجاب از چهار امام نقل شده است امام باقر، امام صادق، امام کاظم و امام رضا (علیهم السلام) یعنی بین سال ۹۴ تا ۲۰۳ هجری و مشخصا قرن دوم هجری. البته در دیگر مسائل هم اکثر روایات از همین چهار امام است چرا که در دوران آنها امکان بیان بیشتری نسبت به بقیه ائمه بوده است. اما تفاوت مسئله حجاب با بقیه مسائل شرعی در این است که در این مسئله کمترین حد انتساب به پیامبر (ص) و امام علی (ع) به چشم می خورد. در روایات معتبر حجاب جز در بحث نماز چیزی از فاطمه زهرا (س) هم به چشم نمی خورد. این حدس جدی است که حدود حجاب در قرن دوم به شکل متصلب درآمده باشد و در قرن نخست به مستوای قرآنی -که توضیحش گذشت – نزدیکتر بوده باشد.

مقدمه سوم: بحث فعلی من محدود به روایات شیعه است.(۲) با توجه به اینکه حجاب شرعی به شکل رایجش بین شیعه و اهل سنت نسبتا یکسان است، تفحص در روایات اهل سنت موضوع بحث مستقلی است که در فرصتی بعدی به آن خواهم پرداخت. به نظر می رسد بسیاری از این احکام نخست در عصر خلفا در نیمه اول قرن اول صورت روایت به خود گرفته و در نیمه دوم همین قرن رسمیت بیشتری یافته است، به نحوی که در قرن دوم در شرف تیدیل شدن به جزئی از هویت اسلامی بوده است. به اجمال اشاره کنم وضعیت روایات اهل سنت در مسئله حجاب متصلب تر و مضیق تر از روایات شیعی است. مقایسه روایات فریقین در مسئله حجاب نوری بر بسیاری ابهامات بحث خواهد انداخت.

مقدمه چهارم: برخلاف انتظار روایات معتبر مستقیم بحث حجاب شرعی بسیار کمتر از حد انتظار است. تواتر لفظی و تواتر معنوی درکار نیست. تعداد روایات معتبر حتی به حد استفاضه هم نمی رسد. اکثر این روایات معتبر غیرمستقیم و بالملازمه بر حجاب سر و مو دلالت دارد. بسیاری از مسائل به یک تا سه روایت معتبر متکی است، البته در بحث پوشش زن در زمان خواستگاری روایات بیشتر است. پرسشهایی که از چهار امام یادشده صورت گرفته نشان می دهد که برای اصحاب ایشان در قرن دوم حجاب شرعی امری متعارف نبوده لذا از آن می پرسند. این پرسشها موید این است که در قرن اول بخصوص در زمان پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) حجاب رسمی فعلی سنت غالب نبوده است، و الا یک قرن بعد، از بدیهی ترین احکام حجاب پرسیده نمی شد، نمونه آن پرسش بزنطی از امام رضا (ع) درباره محرمیت خواهرزن است، هکذا فضلای اصحاب امام صادق (ع) درباره زینت ظاهر. حجاب بتدریج متصلب تر می شود تا آنجا در زمان امام عسکری (ع) سخن از لزوم نقاب و برقع است(۳) و این نیمه  قرن سوم است.

مقدمه پنجم: اکثر قریب به اتفاق مفسران، راویان، محدثان، فقیهان و متکلمان مرد بوده اند و جوی کاملا مردسالارانه بر متون دینی سایه افکنده است. در حقوق مردان و تکالیف زنان نهایت گشاده دستی و در حقوق زنان و تکالیف مردان نهایت اقتصار صورت گرفته است. یک نمونه پیش پاافتاده آن عدم تلازم حکم عدم وجوب پوشش بدن مرد و حرمت زن نگاه به آن و تلازم حکم وجوب پوشش بدن زن و حرمت نگاه مرد به آن است. این وجهه مردسالارانه در مسئله حجاب حدکثری زن به افراط «تمام بدن زن عورت است الا ماخرج بالدلیل» و ساتر حداقلی مرد (پیش و پس وی بالخصوص که حتی اطراف آن را نیز شامل نمی شود!) به وضوح به چشم می خورد. من در بحث فعلی صرفا روایات را گزارش و بر اساس مبنای سنتی تفسیر می کنم و سخن خود درباره حجیت و دلالت آنها به بحث بعدی – فتاوی – موکول می کنم.

مقدمه ششم: ساتر شرعی به دو نوع ساتر صلوتی و ساتر غیرصلوتی تقسیم می شود. نوع اول پوششی است که در هنگام نماز باید رعایت کرد حتی اگر ناظری نباشد، و نوع دوم پوششی است که با وجود ناظر در دو موقعیت ناظر نامحرم و ناظر محرم باید رعایت کرد. روایات این دو نوع متفاوتند. بحث اصلی در ساتر غیرصلوتی در برابر ناظر نامحرم است. اما ساتر صلوتی و ساتر در برابر محرم در مقدمات بعدی توضیح داده می شود.

مقدمه هفتم: ستر صلاتی
در مورد پوشش وقت نماز چهار دسته روایت در دست است:
دسته اول: روایاتی که پوشاندن سر در زمان نماز را لازم می داند:
۱- صحيحة زرارة، قال: سالت أباجعفر (ع) عن أدنى ما تصلي فيه المرأة، قال: درع وملحفة فتنشرها على رأسها وتجلّل بها. (التهذیب ج۲ ص۲۱۷ ح۸۵۳، الاستبصار ج۱ ص۲۱۷ ح۱۴۷۸، الوسائل، ابواب لباس المصلی، باب۲۸، ح۹، ج۴ ص۴۰۷)
زراره از امام باقر (ع) از کمترین لباسی که زن در آن نماز می خواند می پرسد. فرمود: پیراهن و ملحفه ای که بر سر می اندازد و خود را با آن می پوشاند.
۲- صحيحة علي بن جعفر عن اخیه موسی بن جعفر (ع) سأل عن المرأة ليس لها إلا ملحفة واحدة كيف تصلي ؟ قال: تلتف فيها وتغطي رأسها وتصلي ، فان خرجت رجلیها وليس تقدر على غير ذلك فلا بأس. (الفقیه ج۱ ص۳۷۳ ح۱۰۸۳، الوسائل، ابواب لباس المصلی، باب۲۸، ح۲، ج۴ ص۴۰۵)
علی بن جعفر از برادرش امام کاظم (ع) از زنی می پرسد که تنها یک ملحفه دارد چگونه نماز بخواند؟ فرمود خودش را در آن می پیچد و سرش را می پوشاند و نماز می گرارد، پس اگر [روی] پاهایش بیرون ماند و  بر غیر آن قدرت نداشت اشکالی ندارد.
دلالت مطابقی این روایات لزوم پوشاندن سر است، موی سر نیز به تبعیت سر لازم است پوشانیده شود. از روایت نخست پوشش کامل سر بدست می آید و روایت دوم پوشش روی پاها را در صورتی که پوشاندن برایش میسر نباشد مجاز دانسته است.
اما این روایات بر پوشاندن موی بلندی که از حد سر بیرون است و از حد گردن گذشته است دلالت نمی کند.

درباره پوشاندن مو  روایتی درباره نماز فاطمه زهرا در دست است:

صحيحة الفضيل عن أبي جعفر (ع) قال : صلّت فاطمة (ع) في درع وخمارها على رأسها، ليس عليها أكثر مما وارت به شعرها واُذنيه». (الفقیه ج۱ ص۲۵۷ ح۷۸۹، الوسائل، ابواب لباس المصلی، باب۲۸، ح۱، ج۴ ص۴۰۵)

فضیل از امام باقر (ع) روایت می کند که فاطمه (س) در پیراهنی بلند و خِماری بر سر نماز گزارد، بر [سر] او بیشتر از این نبود که با آن موها و گوشهایش را پوشانیده بود..

فعل فاطمه زهرا (س) فی حد نفسه حداکثر دلالت بر جواز و افضلیت می کند.

دسته دوم: روایتی که دلالت بر جواز نماز با سرِ باز و بدون روسری دارد.

موثقة ابن بكير عن أبي عبدالله (ع) قال: لا بأس بالمرأة المسلمة الحرة أن تصلّي مكشوفة الرأس. (التهذیب ج۲ ص۲۱۸ ح۸۵۷، الاستبصار ج۱ ص۳۸۹ ح۱۴۸۱، الوسائل،أبواب لباس المصلي، ب۲۹ ح۵، ج۴ ص۴۱۰)

ابن بکیر از امام صادق (ع) روایت می کند که  اشکالی ندارد که زن مسلمان آزاد با سر باز نماز بگزارد.

در این موضوع همین یک روایت معتبره در دست است. روایت دیگری از همین راوی با سند ضعیف هم موجود است.(۴)

دسته سوم: روایات جواز نماز کنیز بدون روسری

صحيحة محمد بن مسلم عن أبي جعفر (ع) قلت: الأمة تغطي رأسها إذا صلّت ؟ فقال : ليس على الأمة قناع. (الکافی ج۳ ص۳۹۴ ح۲، التهذیب ج۲ ص۲۱۷ ح۸۵۵، الوسائل، أبواب لباس المصلي، ب۲۹ ح۱، ج۴ ص۴۰۴)

محمد بن مسلم از امام باقر (ع) می پرسد آیا کنیز در زمان نماز سرش را می پوشاند؟ فرمود: بر کنیز مقنعه [واجب] نیست.

صحيحة عبدالرحمن بن الحجاج عن أبي الحسن (ع) قال : ليس على الإماء أن يتقنّعن في الصلاة. (التهذیب ج۲ ص۲۱۷ ح۸۵۴، الوسائل، أبواب لباس المصلي، ب۲۹ ح۲، ج۴ ص۴۰۴)

عبدالرحمن بن حجاج از امام کاظم (ع) روایت می کند که بر کنیز مقنعه گذاشتن در نماز [واجب] نیست.

دسته چهارمی را نیز باید افزود و آن روایات جواز نماز دختر بچه قبل از بلوغ بدون روسری است که در بحث هفتم در دنبال خواهد آمد.

نتیجه: یکم. در مورد نماز تنها یک روایت معتبر بطور صریح درباره پوشش مو  در دست است، آن هم متعلق به کیفیت نماز فاطمه زهرا (س) است که از آن استفاده وجوب بر غیر نمی توان کرد. امادیگر روایات همگی درباره پوشش سر یا عدم پوشش آن است، و بالملازمه بر پوشش موی موضع سر (و نه موی مسترسل و رهاشده بر گردن و شانه و کمر) دلالت دارد.

دوم. مفاد روایات دسته اول لزوم پوشش آن است. مفهوم روایات دسته سوم نیز لزوم پوشش سر و به تبع آن موی زنان آزاد در نماز است. مفاد تک روایت دسته دوم جواز نماز بدون سرانداز و روسری است.

سوم. آیا جواز نماز بدون روسری در جایی است که نامحرم نباشد؟ موثقه ابن بکیر مطلق است. در مورد کنیز یقینا چنین قیدی لازم نبوده است.

چهارم. روایات معتبر درباره پوشش سر در نماز متعارض هستند. اینکه تکلیف عملی در قبال این روایات متعارض چیست، در قسمت بعدی – فتاوی – بحث خواهد شد.

مقدمه هشتم: حداقل پوشش در برابر محارم

مطابق آیه ۳۱ سوره نور آشکار بودن زینت باطن در برابر محارم مجاز است. عورت به دلیل قرآنی و ادله متواتر روایی واجب الستر است، در معتبره حسین بن علوان از امام صادق (ع) عورت «بین ناف تا زانو» تعیین شده است.(۵) یعنی پوشاندن و نگاه کردن به این موضع بدن برای محارم ممنوع و غیر آن مجاز است.

در مورد خصوص موی محارم روایت زیر در دست است:

معتبرة السكوني عن جعفر بن محمد عن أبيه (ع): قال لا بأس أن ينظر إلى شعر أمه أو أخته أو ابنته. (الفقیه ج۳ ص۳۰۴ ح۱۴۶۱، الوسائل، أبواب أبواب مقدمات النكاح وآدابه ب۱۰۴ ح۷، ج۲۰ ص۱۹۳)

سکونی از امام صادق از پدرش امام باقر روایت می کند که اشکالی ندارد که [مرد] به موی مادر یا خواهر یا دخترش بنگرد.

به نظر می رسد حد مجاز محارم در روایات گسترده تر از عرف متشرعه باشد. دیگر زنان نیز برای زن در مسئله پوشش حکم محارم  دارند.