جنبه دیگر بدبینی که عواقب آن به خود شخص بر میگردد..
بدبینی به این معناست که انسان فکر کند دیگران با حرفهایشان میخواهند وی را آزار دهند و موجبات ناراحتی وی را فراهم آورند و بدبینی اگر شدید باشد بدترین نوع بیماری روانی محسوب میشود.
. از عواملی که میتواند منجر به بدبینی شود میتوان از آلودگی درون و بیرون، همنشینی با بدان، زندگی در محیطهای فاسد و عقده حقارت نام برد.
بدبینی نسبت به دیگران موجب وارد شدن ضررهاى فراوان معنوى و حتى مادى به انسان میشود، چنانکه حضرت على(ع) فرموده است: مراقب باش که سوءظن بر تو غلبه پیدا نکند، بهدرستى که بدگمانى هیچ رفاقتى را بین تو و دوستت باقى نمیگذارد.
در اسلام شدیداً از ترتیب اثر دادن به گمانهاى بیهوده و بیاساس منع شده و از انسانها خواسته شده تا زمانى که به مسئلهاى یقین و علم پیدا نکردهاند، درباره آن قضاوت نکنید؛ چرا که عمل به ظن و گمان رابطه بین آدمیان را دچار تشویش و سستى کرده و اعتماد را در جامعه از بین میبرد.
حضرت على(ع) همچنین در این باره فرمودهاند: «سوء الظن یفسد الامور و یبعث على السرور؛ گمان بد ، کارها را فاسد کرده و انسان را بر کارهاى زشت وامیدارد» و حتى در حدیثى از رسول اکرم(ص) نقل شده است: کسىکه به برادر خود سوءظن داشته باشد به تحقیق به خداوند بدى کرده است، زیرا خداوند فرموده: «اجتنِبوا کثیراً من الظَّن؛ از بسیارى از گمانهاى بیاساس دورى کنید».
امام هادی(ع) نیز فرموده است: هرگاه روزگاری بود که عدالت در آن بر ستم غالب باشد، حرام است که به کسی گمان بد ببری مگر اینکه بدی او بر تو معلوم شود و هرگاه روزگاری بود که در آن ظلم و ستم بر عدل و دادگری غالب باشد، هیچ کس نباید به کسی گمان نیک برد، مگر اینکه خوبی او بر وی معلوم شود» که از فرمایش حضرت استفاده مىشود که حسنظن و سوءظن به اجتماع و محیط و غالب مردم بستگى دارد و انسان باید با دقت و چشم بصیرت، یکى از آن دو را انتخاب کند.
دیدگاه قرآن در رابطه با بدبینی و سوءظن
در آیه ۱۲ سوره مبارکه حجرات آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ؛ اى کسانىکه ایمان آوردهاید از بسیارى از گمانها بپرهیزید که پارهاى از گمانها گناه است و جاسوسى مکنید و بعضى از شما غیبت بعضى نکند آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مردهاش را بخورد از آن کراهت دارید [پس] از خدا بترسید که خدا توبهپذیر مهربان است».