نی نی سایت: تقریبا اگر از هر زن بارداری درباره عمده نگرانی‌هایش بپرسید «دیابت دوران بارداری» یکی از اصلی‌ترین مواردی است که به عنوان پاسخ خواهید شنید. درک درست این بیماری و راه‌های غلبه بر آن، آن‌چنان تأثیری بر سلامت مادر و جنین می‌گذارد که کیفیت زندگی این دو در سالهای بعدی را نیز به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد.
دیابت دوران بارداری چیست؟
این عارضه نوعی از دیابت است که برخی از زنان باردار در طول دوره حاملگی به آن مبتلا می‌شوند. به طور کلی برآورد می‌شود بین 2 تا 10 درصد زنان باردار در طول این دوره 9 ماهه به دیابت دوران بارداری مبتلا شوند. از این رو می‌توان این بیماری را یکی از شایع‌ترین مشکلات دوران حاملگی به شمار آورد. دیابت بیماری پیچیده ای محسوب می‌شود. می توان آن را بالابودن غیرعادی سطح قند خون دانست. در این صورت اتفاقات زیر روی می دهد:
زمانی که غذا می‌خورید سیستم هاضمه غذای بلع شده را به ریزبخش‌هایی از نوعی قند موسوم به «گلوکوز» خرد می‌کند. این ماده در ادامه وارد جریان خون شده و به تولید انسولین (هورمونی که توسط پانکراس تولید می‌شود) کمک می‌کند. سلول‌های بدن از گلوکوز به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. اما اگر بدن قادر به تولید انسولین نباشد (و یا سلول‌ها در واکنس به انسولین دارای مشکل باشند) آنگاه گلوکوز زیادی در خون باقی می‌ماند و این درحالی است که به طور طبیعی بخش زیادی از این سوخت باید راهی سلول‌ها می‌شده تا به انرژی مورد نیاز بدن تبدیل شود.
زمانی که یک زن باردار می‌شود، تغییرات هورمونی ایجاد شده موجب انفعال بیشتری سلول‌ها نسبت به انسولین می‌شود و برای اکثر زنان بادار این مسئله به یک مشکل سلامتی تبدیل می‌شود. زمانی که بدن به انسولین اضافی نیاز دارد، پانکراس بخش زیادی از آن را تولید می‌کند اما اگر این اندام نتواند در دوران بارداری انسولین مورد نیاز بدن را تولید کند، سطح گلوکوز خون افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند که نتیجه آن ابتلای زن باردار به دیابت دوران بارداری است.
اکثر زنان بارداری که به دیابت این دوران مبتلا می‌شوند پس از وضع حمل، از شر این بیماری نیز خلاص می‌شوند. با این حال مطالعات پزشکی نشان می‌دهد آن دسته از زنان بارداری که در دوره حامگلی به دیابت این دوره مبتلا می‌شوند ممکن است در بارداریهای بعدی به این نسخه از دیابت مبتلا شده و حتی در سالهای بعد عمر خود دچار این بیماری شوند.
چگونه می‌توان ابتلای به دیابت دوران بارداری را تشخیص داد؟
به طور کلی دیابت دوران بارداری علائم مشخصی ندارد و به همین دلیل است که تقریبا تمام زنان باردار در حد فاصل هفته های 24 تا 28 آزمایش تعیین سطح گلوکوز می‌دهند. با این حال اگر تشخیص داده شده که در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارید و یا علائمی از آن (نظیر وجود قند در ادرار) مشاهده شده، توصیه می‌شود آزمایش تعیین سطح قند خون را در همان هفته‌های نخست بارداری انجام داده و سپس آن را در هفته های 24 تا 28 نیز تکرار کنید.
با این حال اگر نتیجه آزمایش مثبت بود این بدان معنا نیست که شما حتما به دیابت دوران بارداری مبتلا شده‌اید بلکه به معنای آن است که باید آزمایشات بیشتری را انجام دهید، آزمایشاتی نظیر تست مقاومت در برابر گلوکوز یا همان GTT.
بر چه معیاری می‌توان گفت در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارم؟
بر اساس معیارهای تعیین شده از سوی انجمن بارداری آمریکا، تنها درصورتی که که این علائم مشاهده شود شما به عنوان زن باردار در معرض خطر ابتلا به دیابت دوران بارداری قرار دارید:
- اگر چاق باشید (یعنی شاخص توده وزن یا همان BMI بالای 30 باشد)
- اگر در بارداریهای قبلی نیز دچار دیابت این دوره شده باشید
- اگر در نمونه ادرار شما وجود قند تشخیص داده شود
- و اگر سابقه ابتلا به این بیماری در خانواده و بستگان وجود داشته باشد
همچنین متخصصین به این موارد نیز توجه می کنند تا از روی آنها احتمال ابتلای زن باردار به دیابت دوران بارداری را تعیین کنند:
- اگر پیشتر نوزاد چاقی به دنیا آورده باشید. (برخی متخصصین 4 کیلوگرم و برخی 4.5 کیلوگرم را حد نصاب قرار می‌دهند.)
- اگر پیشتر نوزادی مرده‌ای به دنیا آورده باشید که توضیحی برای آن نتوان ارایه کرد
- اگر پیشتر نوزادی به دنیا آورده باشید که دارای نقص عضو باشد
- اگر به فشار خون مبتلا باشید
- اگر 35 سال به بالا باشید
در عین حال مطالعات جدید پزشکی نشان می‌دهد میان افزایش بیش از حد وزن - به خصوص در سه ماه نخست بارداری - و خطر ابتلا به دیابت دوران حاملگی ارتباط مستقیمی وجود دارد.
به طور کلی شمار اندکی از زنان باردار در معرض خطر ابتلا به دیابت دوران حاملگی قرار دارند تا آنجا که برخی از آنها حتی نیازی به انجام آزمایش‌های رایج ندارند. خبر خوشحال‌کننده این است که اگر شما به عنوان یک زن باردار موارد زیر را رعایت کنید، به احتمال زیاد جزو این دسته از زنان باردار خواهید بود:
- کمتر از 25 سالگی باردار شوید
- وزن شما در حد طبیعی باشد
- سابقه فامیلی ابتلا به دیابت نداشته باشید
- قند خون بالا نداشته باشید
- پیشتر نوزاد با وزن زیاد به دنیا نیاورده باشید
آیا دیابت دوران بارداری کیفیت حاملگی و سلامت جنین را به خطر می‌اندازد؟
به هیچ وجه جای نگرانی نیست. مطالعات نشان می‌دهد اکثر زنانی که به دیابت دوران بارداری مبتلا هستند نوزادی سالم به دنیا می‌آورند. در عین حال که انجام حرکات ساده ورزشی و رعایت رژیم غذایی مناسب برای کنترل قند خون کافی به نظر می‌رسد اما متخصصان انجام برخی روشهای درمانی را هم در صورت لزوم توصیه می‌کنند.
این مهم است که سطح قند خون خود را همواره تحت نظر داشته باشید زیرا عدم اعمال کنترل لازم بر روند بیماری دیابت می‌تواند عوارض جدی را هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت برای شما و جنین به همراه داشته باشد.
تحقیقات نشان می‌دهد اگر سطح قند خون در بدن مادر باردار بالا باشد، گلوکوز بسیاری زیادی در خون نوزاد برجای می‌ماند. در این صورت پانکراس جنین انسولین زیادی تولید می‌کند تا گلوکوز اضافی را مورد پردازش قرار دهد. توجه داشته باشید که قند بالای خون و انسولین زیاد تولید شده موجب افزایش وزن جنین و در نهایت چاق شدن او در آینده منجر می‌شود.
به این عارضه «ماکروزومیا» گفته می‌شود. یک جنین ماکروزومیا برای ورود به کانال تولد اندازه بزرگی دارد. در بسیاری از موارد مشاهده شده که سر چنین نوزادی از رحم خارج شده اما شانه‌هایش به دیواره آن گیر می‌کنند. در این موارد برای به دنیا آمدن بی‌خطر نوزاد تیم پزشکی مجبور به انجام برخی اقدامات خاص می‌شود تا خطری بیش از این سلامت نوزاد را تهدید نکند.
البته چنین وضع حملی با خطرات و تبعات خاص خود همراه است به طوری که وارد آمدن آسیب عصبی به نوزاد یا ایجاد ترک‌های ریز در برخی استخوان‌های او از جمله این موارد است. البته جای خوشحالی دارد که بگوییم در 99 درصد موارد چنین آسیب‌هایی به راحتی درمان شده و اثری از آن در فرآیند رشد نوزاد برجای نمی‌ماند. البته در مواردی بسیار نادر ممکن است نوزاد به دلیل کمبود اکسیژن رسانی لازم در این فرآیند همراه با آسیبهای مغزی به دنیا آید. همچنین این احتمال وجود دارد که به واژن مادر در حین وضع حمل آسیب‌هایی نیز وارد شود.
معمولا در این گونه موارد تلاش می‌شود که با استفاده از عمل سزارین احتمال وارد آمدن هرگونه لطمه‌ای به مادر و نوزاد به حداقل برسد. توجه داشته باشید که ممکن است نوزاد اندکی پس از تولد همچنان قند خون پایینی داشته باشد که دلیل آن ادامه تولید انسولین اضافی در بدن او برای غلبه بر سطح بالای گلوکوز است.
