قراره در این مقاله چی بدونیم:
- روز جهانی ماما دقیقا چه روزی است؟
- ماما کیست و چه وظایفی داره؟
- رشته مامایی در ایران چقدر قدمت داره؟
- ماماها در نظام سلامت چه نقش حیاتی دارن؟
نگاهی به روز جهانی ماما و اهمیت آن
روز جهانی ماما یکی از مناسبت‌های مهم در تقویم سلامت جهانی است که با هدف قدردانی از خدمات ماماها و آگاهی‌بخشی درباره نقش حیاتی این حرفه در سلامت مادر و نوزاد برگزار می‌شه. در این مقاله، قراره به تاریخچه روز جهانی ماما، اهداف، شعارها و نقش آن در ارتقاء سلامت جهانی بپردازیم.
روز جهانی ماما چه روزی است؟
روز جهانی ماما (International Day of the Midwife) هر سال در تاریخ ۵ می (۱۵ اردیبهشت) برگزار می‌شه. این روز، به پیشنهاد کنفدراسیون بین‌المللی ماماها (ICM)، برای نخستین‌بار در سال ۱۹۹۲ به‌طور رسمی نام‌گذاری شد.
البته ایده‌ی این روز از سال ۱۹۸۷، در یک نشست بین‌المللی در هلند شکل گرفت، اما ثبت رسمی در تاریخ حدود پنج سال بعد اتفاق افتاد. هدف از این نام‌گذاری این بود که جامعه جهانی بیشتر به نقش ماماها در نظام سلامت توجه کنه.
ماما کیست و چه توانایی هایی دارد؟
ماما (Midwife) یکی از اعضای کلیدی تیم مراقبت‌های سلامت محسوب می‌شه که به‌طور تخصصی در زمینه سلامت زنان، به‌ویژه در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان، فعالیت می‌کنه. مامایی شاخه‌ای از علوم پزشکی است که با سلامت زنان از بدو تولد تا پایان عمر سر و کار داره. فعالیت ماماها فقط به زایمان ختم نمی‌شه، از جمله فعالیت‌های اصلی ماما:
- ارزیابی وضعیت سلامت مادر و جنین
- ارائه آموزش‌های قبل از بارداری، حین بارداری و پس از زایمان
- آموزش تغذیه، سبک زندگی و سلامت روان مادر
- مدیریت زایمان طبیعی
- ارزیابی نوزاد بدو تولد
- درمان بیماری‌های زنان
نگاهی به تاریخچه رشته مامایی در ایران
رشته مامایی در ایران به‌عنوان یک شاخه دانشگاهی، سابقه‌ای نزدیک به ۸۰ سال داره. آغاز مسیر رسمی آموزش مامایی در کشور، به سال ۱۲۹۸ هجری شمسی برمی‌گرده؛ زمانی که اولین مدرسه مامایی با عنوان «مدرسه قابلگی» در بیمارستان بانوان تهران و با پذیرش ۱۰ دانش‌آموز فعالیتش رو شروع کرد.
تقریباً ده سال بعد، در سال ۱۳۰۸، آموزش مامایی وارد سطح آموزش عالی شد. نخستین آموزشگاه عالی مامایی به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های مدرسه طب راه‌اندازی شد و به دانش‌آموختگانش مدرکی معادل کارشناسی اعطا می‌کرد.
با تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ و راه‌اندازی دانشکده پزشکی، چند سال بعد یعنی در سال ۱۳۱۹، بیمارستان زنان هم به این دانشکده پیوست و آموزش مامایی ساختار منسجم‌تری به خودش گرفت. در نهایت، از بهمن ۱۳۶۸ آموزش رسمی مامایی در قالب رشته دانشگاهی مصوب شد. از اون زمان تا به امروز، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای مامایی و بهداشت باروری مشغول به فعالیت هستن و هر ساله تعداد زیادی ماما رو فارغ‌التحصیل می‌کنن.
شعارهای سالانه روز جهانی ماما
یکی از بخش‌های مهم روز جهانی ماما، انتخاب شعار سالانه است. شعارهای روز جهانی ماما هر ساله از طرف ICM تعیین می‌شن و قصد دارن تا یک موضوع خاص از دغدغه‌های حرفه مامایی رو پررنگ کنن. چند نمونه از شعارهای سال‌های اخیر در روز جهانی ماما:
- ۲۰۱۵: «جهـان امــروز بیش ازهر زمانی به ماماها نیاز دارد»
- ۲۰۱۷: «ماماها، مادران و خانواده ها: همراه هم در طول زندگی»
- ۲۰۲۱: «دنبال کردن جزئیات؛ سرمایه‌گذاری روی ماماها»
- ۲۰۲۴: «مراقبت مامایی، پایه‌ای برای آینده‌ای پایدار»
- ۲۰۲۵: «در هر بحران حضور ماما ضروری است»
این شعارها معمولاً محور کمپین‌های رسانه‌ای و برنامه‌های آموزشی در سراسر دنیا قرار می‌گیرن.
نقش ماماها در نظام سلامت جهانی
ماماها جزو ارکان اصلی مراقبت‌های اولیه سلامت هستن و خدماتی مثل مشاوره پیش از بارداری، مراقبت حین بارداری، زایمان ایمن، مراقبت پس از زایمان و آموزش به مادران رو ارائه می‌دن.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، اگر کشورها بیشتر روی آموزش و به‌کارگیری ماماها سرمایه‌گذاری کنن، می‌تونن حدود ۸۷ درصد از مرگ‌ومیرهای قابل پیشگیری مادران و نوزادان رو کمتر کنن. این آمار به خودی خود نشون می‌ده که بدون ماماها، پیشرفت در حوزه سلامت مادر و کودک واقعاً ممکن نیست.
وضعیت روز جهانی ماما در ایران
در ایران، ۱۵ اردیبهشت به عنوان روز جهانی ماما شناخته شده و هر سال مراسمی با همکاری وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی، انجمن مامایی ایران و مراکز درمانی برگزار می‌شه. این مراسم‌ها معمولاً شامل:
- تجلیل از ماماهای برتر
- برگزاری کارگاه‌ها و همایش‌های تخصصی
- ارائه خدمات رایگان سلامت مادر و کودک
- برنامه‌های آموزشی برای عموم مردم
حرف آخر
روز جهانی ماما نماد احترام به یکی از مهمترین حرفه‌های حوزه سلامت مادر و نوزاد است. آگاهی از تاریخچه روز جهانی ماما باعث می‌شه درک عمیق‌تری از نقش ماماها در حفظ جان مادران و نوزادان داشته باشیم. حمایت از ماماها، در حقیقت سرمایه‌گذاری برای ارتقاء سلامت نسل‌های آینده است.
👏💐