امروزه چسب های جراحی بافتی فراتر از ابزار غیرتهاجمی بستن زخم می باشند. آنها فرآیندهای ترمیم زخم را از طریق چسباندن بافت به بافت و یا بافت به گرفت ها و ایمپلنت ها ممکن می‌سازند. براساس ماهیت ذاتی و کاربرد کلینیکی فعلی، چسب های بافتی را می توان به سه گروه تقسیم کرد:
(1) چسب های بافتی طبیعی یا بیولوژیکی (2) چسب های بافتی سنتتیک و نیمه سنتتیک (3) چسب های بافتی بیومیمتیک.
A. چسب‌های بافتی طبیعی یا بیولوژیکی :
چسب‌های بافتی مشتقات پلیمرهای طبیعی هستند و با واکنش‌های بیوشیمیایی به هم متصل میشوند، شامل :
- چسب‌های بافتی مبتنی بر پروتئین
- چسب‌های بافتی مبتنی بر پلی‌ساکارید
A.I.1: چسب‌های بافتی مبتنی بر فیبرین:
چسب های فیبرین گلو از دو جزء با منشاء انسانی/ حیوانی تشکیل شده : ترومبین همراه کلرید کلسیم و فیبرینوژن، از ترکیب دوجزء فیبرینوژن محلول به فیبرین تبدیل می‌شود و توده‌ای تشکیل میدهد که به سطح زخم می‌چسبد و باعث هموستاز، عایق سازی و یا چسباندن بافت‌ها شود. چسب‌های بافتی فیبرین گلو استحکام مکانیکی کمی در شرایط مرطوب (در حضور بالای خون) نشان می‌دهند و برای مفاصل بافتی که بارهای کششی نسبتا زیادی را تحمل می کنند وقتی روی بسترهای مرطوب اعمال میشوند نامناسب هستند. چسب های فیبرین گلو ریسک انتقال عوامل عفونی را دارند. استفاده از آنها درمواردی به واکنش های آلرژیک/آنافیلاکتیک و حساسیت شدید منجر گردیده است.
A.I.2: چسب‌های بافتی مبتنی بر کلاژن:
اغلب از ترکیبی از کلاژن گاوی و ترومبین گاوی ساخته می شوند، با به دام انداختن خون و محصولات انعقادی بروی الیاف خود به طور فعال به زخم می‌چسبند و با القا تجمع پلاکتی و فعال کردن فاکتورهای انعقادی ایجاد چسبندگی می کنند. استحکامی بیشتر از چسب های بافتی فیبرین گلو و کمتر از چسب های بافتی سیانواکریلات پزشکی دارا هستند. اما برای رسیدن به استحکام پیوند کافی به زمان طولانی (10 دقیقه) نیاز دارد که کاربرد آنها را در یک محیط بالینی محدود می کند. به علت افزایش حجم به بافت های اطراف فشار وارد می کنند نتیجتا برای استفاده در جراحی های چشمی یا اورولوژی نامناسب اند.
A.I.3: چسب های مبتنی بر ژلاتین:
در انواع بازسازی بافت نرم کاربرد دارند. چسب ژلاتین-رزورسینول فرمالدئید (GRF) یا چسب ژلاتین-رزورسینول فرمالدئید- گلوتارآلدئید (GRFG) از شناخته شده ترین چسب های بافتی ژلاتینی از دو محلول تشکیل شده اند: محلول ژلاتین و رزورسینول، و محلول فرمالدئید و گلوتارآلدئید. چسب های بافتی ژلاتینی تجزیه آهسته، نیاز به گرم شدن تا 45 درجه سانتیگراد قبل از استفاده و سمیت فرمالدئید و گلوتارآلدئید دارندکه کاربرد این چسب بافتی را محدود می کند.
A.I.4: چسب های بافتی مبتنی بر آلبومین
از آلبومین و یک تثبیت کننده مانند گلوتارآلدهید تشکیل می شوند. واکنش بین گلوتارآلدئید با بقایای اسیدآمینه لیزین آلبومین موجب لخته شدن می شود مانند: چسب بافتی بایوگلو ( BioGlue) ، یک سیلانت نسبتاً قوی است که در دایسکشن حاد آئورت و جراحی قلب و عروق کاربرد دارد. این محصول ترجیحا باید در محیط خشک اعمال شود. بافت مجاور با پدهای گاز مرطوب از تماس ناخواسته محافظت شود و جهت ممانعت از آسیب به عصب فرنیک قلب از ژل محافظ کننده می شود.
این محصولات میتوانند موجب القای اثرات سیتوتوکسیک، فشرده سازی بافت، میونکروز و آسیب عصبی، آمبولی، انتقال عوامل عفونی، محدودیت رشد عروق خونی، تشکیل آنوریسم کاذب، عفونت زخم و واکنش های آلرژیک شوند. این چسب ها محدویت مصرف در اطفال را دارند.
پرسنل اتاق عمل، جهت کاهش ریسک مواجهه با گلوتارآلدئید، باید با ماسک، عینک ایمنی محافظت شوند.
A.II.1: چسب های بافتی مبتنی بر کیتوزان
کیتوزان پلی ساکاریدی است که از استیل زدایی جزئی کیتین سخت پوستان، قارچ ها و سایر موجودات غیر گیاهی تولید می شود. زیست تخریب پذیری، زیست سازگاری بالا، پاسخ های ایمنی پایین وخاصیت ضد میکروبی خوبی درکنترل عفونتهای باکتریایی از خود نشان می دهند. به عنوان پانسمان زخم برای تسریع بهبود زخم استفاده میشوند. خاصیت هموستاتیکی حتی در غیاب پلاکتها یا فاکتورهای انعقادی را دارا هستند.
A.II.2: چسب های بافتی بر دکستران
دکستران ترکیبی پلی ساکاریدی است و در ترکیب با PEG یا کیتوزان جهت تولید هیدروژل بکار می رود. چسب های بافتی دکستران پاسخ التهابی، سمیت سلولی کم و زیست تخریب پذیری دارند. در آب پایدار نیستند به سرعت تخریب می شوند.
B. . چسب های بافتی سنتتیک و نیمه سنتتیک
چسب های بافتی سنتتیک و نیمه سنتتیک نسبت به چسب های طبیعی چسبندگی قوی تری دارند اما جذب زیستی و متابولیسم کمتر و در برخی موارد سمیت سلولی بالاتردارند.
B.1 پلی سیانواکریلات ها
سیانواکریلات های پزشکی مونومرهای مایع با واکنش پذیری بالا هستند که بدون کاتالیزور پیوندهای قوی کووالانسی با = پروتئین‌های بافتی ایجاد می‌کنند.
طول زنجیره جانبی آلکیل نقشی تعیین کننده در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این ترکیبات دارند. زنجیره‌های کوتاه‌تر شبکه‌های پلیمریزه قوی‌تری و زنجیره‌های طولانی‌تر، پیوندهای انعطاف‌پذیرتری ایجاد می‌کنند. تخریب سریع هیدرولیتیکی منجر به تجمع مواد تخریب در بافت و واکنش هیستوتوکسیک می شود. مشتقات سیانوآکریلات پزشکی با زنجیره بلندتر با سرعت کمتری تجزیه میشوند و محصولات تخریب با شدت کمتر متابولیزه شده و منجر به سمیت کمتری برای بافت ها می شود. سازگاری زیستی چسب های مورد استفاده در پزشکی از نظر تأثیر آنها بر سلول ها (سمیت سلولی)، ترکیبات خون، بافت های مجاور و تأثیر کلی سیستمیک آزمایش می شوند. براساس نتایج زیست سازگاری و میزان پاسخ بافت هدف و سمیت بافتی در بافت های مختلف بدن، طبقه بندی میشوند :
الف. چسب بافتی سیانواکریلات پزشکی برای کاربردهای روی پوستی
ب. چسب بافتی سیانواکریلات پزشکی برای کاربردهای داخلی
ج. چسب بافتی سیانواکریلات پزشکی برای کاربردهای داخل عروقی است
الف . چسب سیانواکریلات پزشکی برای کاربردهای موضعی خارج بدن:
این چسب های سیانواکریلات پزشکی جهت کاربردهای خارج بدن به عنوان چسب مایع بخیه و جایگزینی برای روش های سنتی بستن زخم توسعه یافته اند. چسب بافتی گلوبرن تیس2 تنها فرمولاسیون دو ترکیبی مبتی بر n-butyl 2 cyanoacrylate و octyl cyanoacrylate2 درجهان است که ویژگی انعطاف پذیری و مقاومت کششی بالا را توامان دارا است. دمای پلیمریزاسیون بسیار پایین تر در حدود 45 دارد که حس سوزش، التهاب و سمیت بافتی ایجاد نمی کند و به تسریع روند بهبود کمک می کند.
به عنوان سیلانت جهت زخم تروماتیک مراکز اورژانس، زخم های سطحی کودکان، پارگی، برش ها جراحی به شیوه لاپاروسکوپی، لاپاروتومی و زیبایی و جراحی سینه و... بکارمی رود و با توجه به خاصیت هموستاتیک و باکتریواستاتیک آن گزینه مطلوبی برای ثابت کردن و مدیریت کاتتر های ورید مرکزی است.
ب. چسب سیانواکریلات پزشکی برای کاربردهای داخل بدن:
جهت استفاده در جراحی با سمیت کمتر توسعه یافته اند و سازگاری بافتی برای استفاده داخل بدن را دارا می باشند اما مجاز به استفاده درون عروقی نیستند و تنها به عنوان چسباننده، عایق ، چسب یا بند آورنده خون داخل بدن روی بافت های داخلی مجاز به استفاده می باشند. چسب جراحی بافتی گلوبرن 2 یک n-butyl-2-cyanoacrylate اصلاح شده دارای کومنومرMS است که پلیمریزاسیون سریع و سرعت تخریب بسیار پایینی است دارای خاصیت چسبندگی و هموستاتیک بالا و دمای پلیمریزاسیون بسیار پایین تردرحدود 45 درجه را داراست. این چسب جراحی بافتی تاییدی CE اروپا برای استفاده داخلی یا خارجی و حتی استفاده درون عروقی را نیز دارا می باشد. از چسب بافتی گلوبرن 2 در انواع جراحی های لاپاروتومی ، لاپاروسکوپی وآندوسکوپی دستگاه گوارش به عنوان چسب واریس مری ، چسب واریس فوندوس معده و چسب فیستول و موارد متعدد دیگری استفاده می شود.
در این راستا، شرکت پارسان درمان پاد اقدام به توزیع چسب های بافتی گلوبرن ۲ و چسب های بافتی گلوبرن تیس نموده است.
ج . چسب بافتی سیانواکریلات پزشکی برای کاربردهای داخل عروقی
چسب های بافتی سیانواکریلات با، ویسکوزیته کم، پلیمریزاسیون سریع و قابلیت نفوذ بالا، ایجاد کست پایدار برای مصراف درون عروقی مطلوب هستند. درمیان محصولات موجود تنها چسب سیانواکریلات پزشکی گلوبرن 2 به دلیل زیست سازگاری و عدم سمیت عروقی دارای تاییدیه CE استفاده اندوسکولار می باشد و به عنوان مایع آمبولیزان و اسکلروزان برای درمان های نورواینترونشن، کاردیواینترونشن و رادیو اینترونشن در مواردی چون درمان ناهنجاری های وریدی شریانی(AVM)، آنوریسم ها، اندولیک ها، آمبولیزاسیون ورید پروتال، احتقان لگن، درمان واریس های معده و مری ( توسط چسب واریس معده ) ، واریکوسل و ممانعت از خونریزی تومورها و موارد بیشمار دیگر به طور موثر استفاده می شود.
B.2چسب بافتی ( پلی اتیلن گلیکول)
(PEG) پلیمری زیست سازگار آبدوست است. عنوان سیلانت ممانعت نشت هوا پس از جراحی ریه، ترمیم دیواره بطن به کار می رود. نیازمند منبع نور ماوراء بنفش برای تحریک فوتوپلیمریزاسیون و قابلیت چسبندگی است که کاربردها ی آن را به دلیل فعال سازی نوری و تولید رادیکال های آزاد وامکان آسیب بافت سالم محدودیت می کند. جذب آب و تورم هیدروژل ممکن است به اعصاب فشار وارد کند. تخریب سریع‌تری در داخل بدن دارد و پایداری کمتر و چسبندگی نسبتاً ضعیفی به بافت اطراف نشان میدهد.
B.3چسب ها بافتی پلی اورتان
در دمای بدن بدون رفتار همولیتیک کاملا پایدار زیست تخریب پذیری و زیست سازگار هستند. درتماس با بافت مرطوب با هیدرولیز گروه‌های ایزوسیانات به گروه‌های آمینی متصل می‌شود و یک شبکه جامد تشکیل میدهد . قادر به واکنش با گروه‌های آمینه پروتئین‌های بافتی است. علی رغم چسبندگی خوب زمان پلیمریزاسیون برای برآورده کردن نیازهای جراحی بسیار طولانی است.
B.4چسب ها بافتی مبنتی بر دندریمرها و پلیمرهای پرشاخه
پلیمرهای بسیار شاخه‌دار با گروه‌های عملکردی مختلف و ساختارهای خاص در حاشیه‌شان هستند و گروه‌های انتهایی ممکن است گروه‌های قابل اتصال متقابل جاذبی را برای چسب‌های بافتی فراهم کنند.
C. چسب های "بیومیمتیک" Biomimetic
عملکرد حیواناتی مانند مارمولک یا صدف را تقلید می کنند و هنوز به صورت تجاری در دسترس نیستند.
