طبع و مزاج شناسی

مزاج همان طبع است و آنرا نباید با رکن اشتباه بگیرید ، مزاج غلبه یکی از رکن ها بر بدن انسان یعنی غلبه گرمی ، سردی ، خشکی یا تری میباشد. تعریف مزاج : به طور کلی مزاج یعنی تاثیر و غلبه برخی عناصر طبیعی بر بدن انسان که حتی فعالبت سلولها را در بر می گیرد و انسان به صورت روزانه از راه های مختلف آنها را دریافت می کند مانند نور حورشید ، غذا ، آب ، هوا ، گیاه و بسیاری دیگر، حال چه به صورت جدا و چه به صورت ممزوجی از آنها دریافت شود با ورود به بدن و با تغییراتی که در بدن ایجاد می کنند که به صورت حالات چهره (زردی و تیرگی رنگ پوستو….)،مشکلات روحی و روانی و گاهی حتی جسمانی که به شکل های مختلفی ظهور کرده و باعث می شود که افراد استعداد فراوانی برای پذیرش بسیاری از بیماری ها و در مقابل بسیاری دیگر از بیمای ها مقاومت داشته باشند. با توجه به تعریفات ذکر شده باید گفت که هر انسان دارای مزاج منجصر به فردی است که با مزاج دیگر افراد متفاوت است و مزاج ها به چهار دسته کلی تقسیم می شوند مزاج صفراوی مزاج سوداوی مزاج بلغمی مزاج دموی که برای شناخت هر مزاج باید در ابتدا به حالات ایجاد شده در فرد آشنا بود و سپس به درمان آنها پرداخت که این موضوع خود نیاز مند به مقالات دیگری است که باید در مورد هر یک از مزاج ها به صورت مفصل توصیح داده شود.

باید به صورت خلاصه عرض کنم که بسیاری از مشکلات پوستی مانند : لکه صورت، تیرگی رنگ پوست ، مشکلات روحی و روانی مانند : خواب های وحشت آور که فرد خود را در حال پرت شدن از پرتگاه می بیند مربوط به مسئله مزاج بوده و با شناخت و مصرف مواد غذایی مناسب و گاهی مصرف گیاهان دارویی مناسب برای همیشه این مسئله را حل کرد. همه عناوین ذکر شده به صورت خلاصه بوده و جای بحث فراوان دارد که در مقالات بعدی که منتشر می شود به طور کامل توصیح خواهیم داد.

انواع مزاج ها : مزاج اصلی یا جبلی ، صفراوی ، دموی ، بلغمی ، سوداوی ، معتدل ، معتدل گرم و تر ، معتدل سرد و تر ، معتدل گرم و سرد. » مزاج اصلی یا جبلی : هر فرد از بدو تولدش دارای حرارت و رطوبت غریزی میباشد که به آن مزاج اصلی یا جبلی میگویند. » مزاج صفراوی : رکن آتش غالب است ، این افراد مزاجی گرم و خشک دارند و آنها را صفراوی میگویند. » مزاج دموی : رکن هوا غالب است ، این افراد مزاجی گرم و تر دارند و آنها را دموی میگویند. » مزاج بلغمی : رکن آب غالب است ، این افراد مزاجی سرد و تر دارند و آنها را بلغمی میگویند. » مزاج سوداوی : رکن خاک غالب است ، این افراد مزاجی سرد و خشک دارند و آنها را سوداوی میگویند. » مزاج معتدل : تمام ارکان نسبتاً در حالت تعادل هستند و این افراد را مزاج معتدل میگویند. » مزاج معتدل گرم و تر : ارکان آتش و هوا غالب بر سایر ارکان هستند ، این افراد مزاجی گرم دارند و انها را مزاج معتدل گرم و تر میگویند. » مزاج معتدل سرد و تر : ارکان آب و خاک غالب بر سایر ارکان هستند ، این افراد مزاجی سرد دارند و انها را مزاج معتدل سرد و تر میگویند. » مزاج معتدل گرم و سرد : ارکان هوا و آب غالب بر سایر ارکان هستند ، این افراد مزاجی تر دارند و انها را مزاج معتدل گرم و سرد میگویند. برگرفته شده از ahlolbait.blog.ir

هرچیزی مزاجی دارد : این نکته قابل توجه است که هر چیز در این عالم هستی دارای مزاج است ؛ حیوانات ، گیاهان ، فصول ، سنین و اعضاء بدن که به ترتیب به آنها اشاره میشود. » حیوانات : هر موجود بسته به نوع فعالیت و خلقتش دارای مزاج خاص خود است ، مثلاً گرگ مزاج گرم وخشک دارد ، شیر مزاج گرم و تر دارد و عنصر آتش در او برتری دارد ، مورچه سوداست ، زنبور صفراست و الاغ از جنس بلغم است و … » گیاهان : گیاهانی که خوردن و لمس آنها موجب گرمی ، تشنگی یا ایجاد خارش وسوزش میشود گرم وخشک میگویند ، گیاهانی که خوردن آنها موجب ایجاد گرمی میشود را گیاهان گرم و تر و گیاهانی که موجب رفع حرارت بدن شده و رفع تشنگی میکنند سرد و تر مینامند ، گیاهانی که از گرمی بدن میکاهند اما تشنگی را برطرف نمیکنند و یا دربدن ایجاد خشکی و لاغری میکنند سرد و خشک میگویند و … » فصول : فصل بهار مزاج گرم وتر ، فصل تابستان مزاج گرم و خشک ، فصل پاییز مزاج سرد وخشک و فصل زمستان مزاج سرد و تر دارد. » ساعات شبانه روز : صبح ( بهار ) مزاج گرم و تر ، ظهر ( تابستان ) مزاج گرم وخشک ، عصر ( پاییز ) مزاج سرد وخشک و شب ( زمستان ) مزاج سرد و تر دارد. » سن انسان : در انسان مزاج اصلی از تولد تا 30 سالگی ( بهار ) مزاج گرم و تر ، از جوانی 30 تا 35 سالگی ( تابستان ) مزاج گرم و خشک ، از میانسالی 35 تا 60 سالگی ( پاییز ) مزاج سرد وخشک و از پیری پس از 60 سالگی ( زمستان ) مزاج سرد و تر است. » مزه ها : مزه شیرین ( مزاج گرم ) ، مزه تلخی ( مزاج گرم و خشک ) ، مزه ترشی ( مزاج سرد و خشک ) ، مزه شوری ( مزاج گرم و خشک ) ، مزه تندی ( مزاج گرم و خشک ) ، مزه گس ( مزاج سرد و تر ) میباشد.

انسان عمدتاً دارای یکی از این سه نوع طبیعت است: 1) دارای طبع گرم 2) دارای طبع سرد 3) دارای طبع معتدل شناخت طبع، بر هر فردی لازم و ضروری است و از طریق آن، می توان بسیاری از مشکلات که معمولاً برای انسان پیش می‌آید پیشگیری کرد. اصولاً کودکانی که متولد می‌شوند، طبع خود را از پدر یا مادر خویش به ارث می‌برند و تا آخر عمر با آنان خواهد بود و هیچ گاه تغییر نمی‌کند. انسان با شناخت طبع خویش و با رعایت تغذیه و خوراک مناسب می‌تواند تا حدود زیادی خود را بیمه نماید و خود را از بسیاری از بیماری‌ها مصون بدارد. طبع یا ماهیت بدن هر کسی همانطور که بیان شد ارثی است و امور ارثی به عوامل زیادی از آن جمله: محیط، آب و هوا، تغذیه، نوع زندگی و شرایط محیط زیست بستگی دارد.

افراد دارای طبع گرم این افراد به طور معمول دارای بدنی گرمند و با خوردن غذاهای گرمی بخش دچار مشکل می‌شوند؛ صورت آنها جوش می‌زند، بدنشان داغ می‌شود، گه گاه دچار خارش پوست می‌شوند، پوست سرشان تولید شوره می‌کند و دچار عطش می‌شوند. دمای بدنشان نسبت به سایر افراد بیشتر است، معمولاً حدود نیم تا یک درجه تب دارند، زود عصبی می‌شوند، ولی در مجموع، خون گرم و خوش برخوردند. تعداد افراد دارای طبع گرم نسبت به افراد دارای طبع سرد، کمتر است. افراد دارای طبع سرد اکثریت مردم جهان از طبع سرد برخوردار هستند. این افراد معمولاً دارای پوست سفید هستند و یکی از علتهای مهم آن، فعال بودن سیستم بلغم یا لنفاتیک است. این افراد مــیل زیادی به لبنیات، به خصوص ماست دارند و زودتر از بقیه دچار بیماری نقرس ورماتیسم می‌شوند. پر خواب هستند و به راحتی نمی‌توانند از رختخواب جدا شوند. غذایشان دیر هضم می‌شود. عموماً سست و شاداب نیستند. استعداد چاقی در آنان زیاد است. موی سرشان زودتر از موعد مقرر سفید می‌شود و می‌ریزد. معمولاً انسانهای خوش گذرانی هستند و دیرتر از بقیه عصبی می‌شوند. افرادی که از طبع سرد برخوردارند اگر رعایت حال خود را نکنند زودتر از دیگران دچار بیماریهای صعب العلاج از قبیل بیماری ام اس (ms)، بیماری ای ال اس (als) و پارکینسون می‌شوند. افراد دارای طبع معتدل افرادی که دارای چنین طبعی هستند معمولا بین گرم و سرد قرار دارند. تعداد این قبیل افراد در جامعه نسبت به سایر طبع ها کم است. چنین افرادی نسبت به غذا حساسیت زیادی نشان نمی‌دهند و معمولاً هر نوع غذایی با طبع اینگونه افراد سازگاری دارد و نسبت به بقیه مردم کمتر دچار بیماری و کسالت می‌شوند. اما افرادی که دارای چنین طبعی هستند در دراز مدت دچار بیماری‌های سختی می‌شوند و دلیل آن هم این است که غذا روی چنین افرادی به سرعت تاثیر نمی‌گذارد و همین امر باعث می‌شود که سموم به مرور در بدن آنان جمع شود و در دراز مدت تاثیر خود را بگذارد.

همانگونه که انسان سه طبیعت دارد، غذای انسان نیز دارای سه طبع است: 1) گرم 2) سرد 3) معتدل طبّ قدیم این سه نوع طبع را هم برای انسانها قائل است و هم برای مواد غذایی. همان طور که انسان ها بر اثر عدم اگاهی، ناپرهیزی و ندانم کاری در مورد تغذیه، دچار غلبه اخلاط می‌شوند، طبع غذاها هم با پخته شدن، فریز شدن یا در مایکروفر قرار دادن نیز تغییر پیدا می‌کنند. قدیمی‌ها این مساله را به خوبی می‌دانستند و با ترکیب مناسب مواد غذایی، این مساله را خنثی می‌کردند و غذاها را طبق طبع خود آماده می‌کردند. به عنوان مثال: بادمجان چون گرم و خشک است و کشک سرد و خشک، این دو را با هم مخلوط می‌کردند و طبعی متعادل به دست می‌آوردند و یا ماست را که دارای طبع سرد و تر است با نمک و پونه و فلفل مخلوط می‌نمودند و در نتیجه، طبع غذای فراهم آمده به صورت متعادل در می‌آمد. فلفل و پونه گرم است و نمک حالت خنثی دارد، وقتی اینها با ماست مخلوط شود، حالت اسیدی بودن آن را از بین می‌برد و به حالت تعادل در می‌آورد. اگر کمی به عقب برگردیم و زندگی گذشتگان خود را مطالعه کنیم، می‌بینیم در آن زمان، حتّی با نبودن امکانات و تجهیزات بهداشتی امروز، مردم از سلامت جسم و روح بهتری برخوردار بودند و کمتر دچار بیماری می‌شدند و بدنشان نسبت به انسانهای امروزی از مقاومت بیشتری برخوردار بود و اگر احیاناً دچار بیماری می‌شدند، می‌دانستند که چه باید بکنند و چه بخورند و چگونه بخورند! بهترین، ساده‌ترین و عملی‌ترین روش برای حفظ سلامتی و رهایی از انواع گوناگون بیماری‌ها این است که ابتدا طبع و مزاج خود را بشناسیم، سپس از طبع غذاها آگاهی پیدا کنیم و در مرحله سوم، بر عمل طبق مزاج خود غذاهای روزانه‌ی خویش را فراهم و میل کنیم. اگر این مسائل را رعایت کنیم بدون شک بسیاری از بیماری های صعب العلاج، دیگر به سراغ ما نخواهند آمد. اگر هر انسانی بر طبق طبع و مزاج خویش غذا میل کند، کم تر بیماری به سراغ او خواهد آمد.

افراد بلغمی مزاج بدن علیه خودش انقلاب می‌کند و رماتیسم مفصلی می‌آورد، مثل کشک و آب یا سفیده تخم مرغ است و مربوط به سیستم لنفاوی یا سیستم ایمنی است. از جنس آب و سرد و تر است. آثار بلغم کسانی که سردی زیاد بخورند(ماست، ترشی) بلغم فعال می‌شود، آنگاه زیر چشم پف کرده، مزه دهانشان ترش می‌شود، پوست، شل و ول و سفید و آبکی می‌شود، پوست مقطعی سفید می‌شود(برص) و موها زود سفید می‌شود، لک قهوه‌ای در سفیدی چشم و سردی دست و پا و پا درد و زانو درد، لرزش دست و پا(پارکینسون)، دیر هضم شدن غذا، درد معده، تنگی نفس موقع خوردن غذا، قلنج می‌کنند و دوست دارند ماساژ بدهند و درد کمر و بین شانه‌ها و گرفتگی ماهیچه پشت گردن، کسل و خواب آلود، جاری شدن آب از دهان در خواب، دچار تپش قلب وقتی از خواب بیدار می‌شود، رقیق بودن آب بینی، ترشح بینی، سرفه زیاد، فراموشی و دفع ادرار زیاد همراه با فشار ضعف مثانه. یکی از مهمترین آثار بلغم زیاد، کم شدن هوش و حافظه انسان است. غذاهای مضر تمام مواد لبنی، مانند شیر، ماست، دوغ، کره، سرشیر، خامه، پنیر و کشک برای افراد بلغمی مزاج مضر است. ترشیجات، سرکه، شور، برنج سفید، عدس، سیب زمینی، آب یخ، انواع نوشابه های گاز دار، چای، قهوه، نسکافه، سوپ جو، آش جو، میوه جات ترش و کال، نارنگی، کیوی، گرمک، خیار پوست کنده، قارچ، ماش، جو، گوشت گاو و گوساله، انواع گوشت سفید، سس، رب، گوجه فرنگی، پرخوری، غذاهای فریزر شده و غذاهای زود پز شده، کدو خورشتی، کلیه ی غذاهای ساندویچی، شیرینیجات قنادی، کلیه ی غذاهای سردی بخش، استفاده از چند نوع غذا با هم، نوشیدن مایعات همراه با غذا و یا بلافاصله بعد از آن، آش رشته، ماکارونی و کلیه ی تنقلات مصنوعی، مانند پفک، شکلات، آدامس، بیسکویت، یخمک، نوشمک، چیپس و... مصرف این نوع مواد غذایی خلط بلغم را فعال می‌کند و آن را افزایش می دهد. بلغم همان سیستم ایمنی بدن است که با این نوع تغذیه ضعیف می‌شود و در نتیجه، بدن آدمی در مقابل انواع پارازیت‌ها آسیب پذیر می‌شود. در واقع سیستم ایمنی بدن علیه خود وارد عمل می‌شود که در اصطلاح پزشکی آن را اتوایمیون می‌نامند. غذاهای یاد شده باعث این نوع بیماری ها می‌شود که از نظر پزشکی مدرن برای آن ها درمانی وجود ندارد. بهترین درمان این گونه اشخاص استفاده نکردن از غذاهای نامبرده است. یکی از مهم ترین دلائل علمی استفاده نکردن از این نوع غذاها، پایین بودن ph آن ها است که در بدن ایجاد اسیدوز می‌کنند. اسیدوز روی اعصاب مرکزی اثر مخربی می گذارد و این سیستم را به مرور فلج می‌کند. غذاهای مفید تمام غذاهای گرمی بخش از قبیل گوشت شتر، گوسفند، کبوتر، سار، گنجشک، بوقلمون کباب شده و از میوه جات: همه ی میوه های رسیده و شیرین. از ادویه جات: هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، جوز هندی، فلفل سیاه و فلفل سفید و دانه ی فلفل، دانه‌ی خردل، سیر، موسیر، از ریشه ها: چغندر، شلغم، هویج، کلم قمری، ترب سیاه و سفید. از سبزیجات: کلیه ی سبزی جات گرم، مانند: انواع کلم، ساقه ی کرفس، نعناع، ریحان، جعفری، مرزه، ترخون، تره و شوید. از حبوبات: نخود، گندم، لوبیا چیتی، لوبیا کشاورزی و یا کپسولی، دال عدس و لپه. در صورت استفاده از سایر حبوبات و غلات، بهتر است از ادویه جات گرم مانند: زیره ی سیاه، زیره‌ی سبز، زنجبیل، دارچین، هل، زعفران و کمی زرد چوبه استفاده شود. از بذرهای ملین مانند: تخم ریحان، تخم شربتی، قدومه ی شیرازی، خاکشیر و بارهنگ نیز می‌توان استفاده کرد. از خشکبار: بادام، گردو، فندق، پسته، کنجد، ارده مفید است و از عسل و شیره ی خرما می‌توان مصرف کرد. استفاده از این نوع مواد غذایی بسیاری از بیماری های اتوایمیون، مانند: بیماری های رماتیسم، پارکینسون و سایر بیماری های صعب العلاج را درمان می‌کند. اکثر افراد مبتلا به این بیماری ها از طبع سرد برخوردار هستند. خوب است بدانید که از مهمترین امور برای رفع بلغم سه چیز است: تلاوت قرآن، مسواک زدن و جویدن کندر.

افراد سوداوی مزاج سودا سرد و خشک، از جنس خاک و رسوب خون است و PH=6 است و در طحال تولید می‌شود و طحال را فعال می کند.PH خون باید بالای 7 باشد و اگر به 7 برسد به حالت اغماء و غش می‌رود. آثار سودا اگر سودا زیاد شود طعم دهان شور می‌شود. دهان بوی عفونت می‌دهد و کابوس می‌بیند و دچار افسردگی و خستگی، خود خوری، فکر زیاد بدون آنکه بداند، لاغری، بی‌نشاطی، یبوست شدید هفته‌ای یک بار، مدفوع قیری و سیاه، سوزش هنگام دفع ادرار، ادرار تیره خاکستری می‌شود، حالت تهوع، حس تاریکی چشم و شب کوری، تیرگی رنگ پوست و صورت، سوزش معده، خارش زیاد بدن وترک خوردن پوست و قلنج معده. غذاهای مضر بادمجان، غذاهای نمک سود، مانند: ماهی دودی، ماهی شور، خیار شور، نمک زیاد، پنیر شور، گوشت گاو و گوساله و گوشت حیوانات پیر، همچنین غذاهای مانده و بیات، ماست، پنیر، چای شیرین، شیرینی جات قنادی و مصنوعی، ترشیجات سرکه، شور، گوجه فرنگی، سس، رب، کلیه ی غذاهای ساندویچی، آب یخ، مرغ و تخم مرغ ماشینی، ماهی، برنج سفید، خوراک عدس (عدسی)، نوشیدن مایعات همراه با غذا، غذاهای سرخ شده، غذاهای فریزر شده، غذاهای زود پزشده، تنقلات مصنوعی، مانند: شکلات، پفک، چیپس، بیسکویت، یخمک، کاکائو و... افراد سوداوی مزاج از نوشیدن چای به خصوص چای شیرین و هم چنین از مصرف نسکافه، قهوه و دوغ جدا باید خود داری کنند. معمو لا افراد سوداوی مزاج علاقه ی فراوانی به نوشیدن چای، دوغ و ماست پیدا می‌کنند که باید از مصرف آنها پرهیز کرد. غذاهای مفید کلیه‌ی غذاهای گرمی بخش، مانند: گوشت گوسفند، گوشت شتر، گوشت کبوتر، گوشت گنجشک و گوشت سار. در صورت مصرف برنج، حتما از شوید و زیره ی سیاه استفاده شود. سبزیجات گرم، مانند نعناع، ریحان، ترخون، مرزه، جعفری، تره، انواع کلم، ساقه ی کرفس، عسل، توت، کشمش، انجیر، خرما، هل، دارچین، زنجبیل، زعفران زیره و استفاده از بذرهای ملین، مانند: قدومه‌ی شیرازی، تخم شربتی و سایر ملین های ملایم از جمله‌ی خوراکی های مفید برای افراد سوداوی مزاج است. افراد دموی مزاج از جنس هوا و گرم و تر است و برای رساندن غذا واکسیژن به سلولها است. آثار دم اگر زیاد شود مزه دهان شیرین می‌شود، سر سنگین شده، چرت زدن، کم حواس، کش آمدن آب دهان، زبان قرمز می‌شود، مثل آنکه رب انار یا زرشک خورده باشد، بدن دچار خارش و دمل و جوش ریز بیشتر در گردن و بین کتف شده، از لثه خون می‌آید و مضطرب می‌شود. غذاهای مضر غذاهای سرخ شده، چرب و پر حجم، شیرینجات قنادی و مصنوعی، پرخوری، ادویه جات تند، غذاهای شور، انواع شور (کلم شور، خیار شور و...) گوشت زیاد، کره و خامه، غذاهای نشاسته ای، آب یخ، دوغ، نوشابه، تخم مرغ، نوشیدن مایعات همراه با غذا ویا بلافاصله بعد از آن، خرما، رطب، توت خشک، کشمش، سس، رب، ترشیجات، سرکه، سیر، چای، قهوه، نسکافه، ماست، بادمجان و غذاهای ساندویچی. غذاهای مفید نوشیدن روزی شش لیوان آب خنک نیم ساعت قبل و دو ساعت و نیم بعد از غذا، زرشک، کاهو، خیار و میوه جات به خصوص سیب درختی همراه با پوست و دانه های آن، انار، سبزیجات، سوپ جو، لیمو ترش تازه، استفاده از سالاد قبل از غذا، روغن زیتون، حبوبات و غلات جوانه زده (مثل گندم، جوی دو سر، ماش و عدس)، بذرهای ملین (مانند خاکشیر، اسفرزه، تخم ریحان، بالنگو، بارهنگ، تخم مرو)، عسل به مقدار کم، غذاهای خام (میوه جات و سبزیجات)، انواع توت، به خصوص شاه توت، کدو خورشتی، نوشیدن دو تا سه لیوان آب زرشک که سریعا خون را به حالت طبیعی باز می گرداند، کم خوری، استفاده از غذاهای ساده و کم کالری، مانند سبزیجات بخار پز. به افرادی که دموی مزاج هستند نیز نرمش و ورزش توصیه می‌شود.

افراد صفراوی مزاج صفرا ترشحات کبد است که رنگ آن زرد که جزء آتش بوده گرم و خشک است و گرما زیاد تولید می‌کند. ph=8.5 است. آثار صفرا کسانی که صفرا زیاد تولید می‌کنند به این امور مبتلا هستند: سر درد، شقیقه نبض می‌زند، زردی سفیدی چشم، سیاهی رفتن چشم، سرگیجه، طعم دهانشان تلخ شده و ترش کردن گلو(وقتی صفرا داخل معده بیاید)، تشنگی، سوزش جگر(زیر دنده راست آنها خیلی گرم است)، حداقل دو درجه تب دارند و لبهای آنها دچار خشکی بوده، پوست سرشان ترک خورده و می‌سوزد و بعنوان شوره و حتی ریشه مژه و دور پلک سوخته و پوسته پوسته می‌شود، پوست زبر، رنگ ادرار زرد تیره، ابرو می‌ریزد، علاقه زیاد به یخ و آب یخ، تندخو و بهانه‌گیر، موها تکه تکه می‌ریزد و دیدن خواب هولناک(افتادن از بلندی و جنگ و ستیز). غذاهای مضرّ چای، قهوه، نسکافه، لبنیات، تخم مرغ و غذاهای فریزر شده، زود پز شده و سرخ شده، سس و رب، غذاهای چرب و پرحجم، ماکارونی، آش رشته، سیر و کلیه‌ی غذاهای گرم، ادویه جات تند، آب یخ، نوشابه، نوشیدن مایعات همراه با غذا یا بلافاصله بعد از آن، شیرینی‌جات قنادی و مصنوعی، آجیل شور، گوشت قرمز، بریده بریده غذا خوردن؛ یعنی انسان مدام در حال خوردن باشد، مانند تخمه شکستن و خوردن تنقلات، خوردن بادمجان، موز، کلیه غذاهای ساندویچی، مانند سوسیس، کالباس، کوکتل، سمبوسه، فلافل، پیتزا، همبرگر و خوردن خربزه، آناناس و طالبی. علت ممنوع بودن این غذاها برای افراد صفراوی مزاج این است کهph این غذاها و نیز پی اچ ( ph) کبد بالاست. استفاده از این مواد باعث افزایش دمای کبد و ترشح زیاد صفرا و در نتیجه، ایجاد راه بندان در مجاری کبد می‌شود. این حالت موجب تشکیل سنگ های صفراوی در کیسه صفرا می‌شود و علائمی نظیر یبوست، زرد شدن چهره، دردهای شدید در ناحیه ی سمت راست بدن در زیر دنده ی راست را در پی دارد. غذاهای مفید همه ی انواع مرکبات، انار، شاه توت، خیار، سیب، گلابی، آلبالو، گیلاس، آلو، گوجه سبز و زرشک برای افراد صفراوی مزاج مفید هستند. بهترین دارو برای این افراد هندوانه، گرمک، کدو خورشتی، هویج فرنگی، روغن زیتون، سوپ جو با پاچه ی گوسفند و همراه با تعدادی آلو بخارا و سبزی جات، مانند اسفناج و گشنیز و لیمو ترش تازه و روغن زیتون است. همچنین سیب زمینی بخارپز، قارچ، بامیه ی خورشتی، پیاز، برگه ی هلو، برگه ی زردآلو، مغز بادام خام، برنج سفید با روغن زیتون، کدو حلوایی، نخود فرنگی، عدس، ماش، جوی دو سر، مخمرآب جو، لیمو عمانی برای افراد صفراوی مزاج بسیار مفید است. نوشیدن روزانه یک تا سه لیوان آب زرشک، نیم ساعت قبل از غذا و دو ساعت و نیم بعد از آن نیز فوق العاده مفید است. بذرهای ملین، مانند خاکشیر، اسفرزه، تخم ریحان، تخم مرو، بارهنگ و بالنگو، ترشی جات طبیعی، مغز فلوس، شیر خشت، ترنجبین، عسل به مقدار کم و همراه با لیمو ترش تازه و به صورت شربت شده که به آرامی میل شود، انگور، کاهو، مغز خیار، تخم کدوی خام، تخم خیار، مغز تخم هنداونه، تخم کاهو، از هر کدام به مقدار مساوی مخلوط کرده آسیا شود و روزی دو بار و هر بار یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب مخلوط گردیده و میل شود.

ویژگیهای ذیل مربوط به مزاج سرشتی افراد صفراوی می باشد. این افراد لاغر اندام هستند اما مفاصل واستخوان بندی درشت و برجسته دارند. پوست گرم وخشکی دارند. رنگ پوست و سفیدی چشم آنها کمی به زردی می زند. موهای پر پشت و سیاه و گاهی مجعد دارند و به علت حرارت و خشکی زیاد بیشتر مستعد تاسی سرند. خشکی دهان و عطش فراوان دارند. خیلی گرمایی هستند و در تابستان اذیت می شوند. استعداد این را دارند که با خوردن خوراکیهای خیلی گرم دچار خارش و کهیر شوند. تمایل به خوردن ترشی ها (سرکه، تمرهندی و لواشک) را دارند و هم چنین سردیهایی مثل خیار، کاهو و هندوانه. تمایل به خوردن شیرینی در اینها کم است. نبض پر و قوی دارند. عروق برجسته در دست دارند. این افراد زود عصبانی شده و زود هم عصبانیتشان فروکش می کند. بسیار پر انرژی و پر تحرک هستند. افراد باهوش و زیرک هستند و هم چنین پر حرف. در کارها چالاک و سریع هستند. افراد دقیق، منظم و تیز بین هستند. میل بالای جنسی و توان جنسی متغیر دارند. پیوسته، سریع و بلند صحبت می کنند. خوابشان کم و سبک است. قدرت هاضمه آن ها خوب است و معمولاً یبوست دارند. از حافظه و قدرت یادگیر ی بالایی برخوردار هستند، روابط اجتماعی آن ها قوی است. عجول و بی قرارند. اصولاً مزاج های گرم (دموی ها و صفراوی ها) از لحاظ اعمال بدنی و خصوصیات حیاتی از قدر ت بالایی برخوردارند، گرما موجب افزایش کارکرد اعضای مختلف از مغز و اعصاب گرفته تا اندام های تناسلی می گردد. توصیه و تدابیر: رژیم غذایی مناسب برای صفراوی‌ها (گرم و خشک) غذاهائی است که سرد و تر باشند. افراد صفراوی غالباً در اثر حجامت تعدیل مزاج یافته و رنگ و رویی به مراتب روشن‌تر از قبل خواهند داشت، اشتهای آنان با حجامت افزایش می‌یابد و در صورت تکرار حجامت فربه و چاق خواهند شد. نمونه‌ای از رژیم غذایی مناسب برای افراد صفراوی کاهوست که سرد و تر است و برای دفع صفرا مفید است. ماهی، ماست و به طور کلی لبنیات، مرکبات، ماء الشعیر (آب جو) آب‌غوره ، آب ‌لیمو برای صفراوی‌ها مفید و لازم است. ضمناً توصیه های بهداشتی زیر نیز می بایست در نظر گرفته شود : توصیه های بهداشتی: جلوگیری از لاغری مفرط حاصل از درک نادرست اصول تغذیه مشاهده می گردد برخی از هم وطنان عزیز که اکثراً جوانانی هستند که مزاج سنی آنان گرم و خشک می باشد، پس از اطلاع از اصول صحیح تغذیه و پیاده سازی آن در زندگی خود، دچار لاغری مفرط می گردند که این امر موجب ناراحتی آنان و سرزنش دیگران شده و در نهایت این مشکل را ناشی از طب سنتی و رعایت اصول تغذیه مورد تاکید آقای دکتر روازاده می دانند که لازم است جهت جلوگیری از بروز اشتباه در درک مطالب و مشکلات مذکور، موارد ذیل را به دقت مورد مطالعه قرار داده و رعایت فرمایند: 1- برای داشتن یک تناسب اندام، هر فردی باید براساس مزاج خود تغذیه مناسب مزاج و بدن خود را شناسایی و رعایت کند، با این کار قطعاً به یک تناسب اندام و فربه ای زیبا می رسد. 2- با توجه به این که خورش های ایرانی طبع متعادل دارند توصیه می شود از خورش های چرب با گوشت گوسفند استفاده کنید و غذاهای آبکی بجای سرخ کردنی مصرف نمایید تا لاغر نشوید. 3- اگر عادت به خوردن ناهار دارید ولی می خواهید وعده ناهار را حذف نمایید یا آنرا به تاخیر بیاندازید، به هیچ وجه اقدام به این کار، به صورت دفعتی نکنید، بلکه به تدریج و طی چند ماه کم کم خود را به این رویه جدید، عادت دهید. 4- هرگز گرسنگی و تشنگی مفرط نداشته باشید. 5- موقع تشنگی، آب سالم بنوشید و اگر به صورت موقت در وضعیتی هستید که دسترسی به آب سالم جوشیده ندارید، تشنگی خود را با مصرف آب غیر جوشیده برطرف نمایید و نگذارید تشنگی شما را اذیت کند. 6- اگر عادت به نوشیدن آب همراه غذا یا مصرف چای فراوان دارید و می خواهید بر اساس منع این موارد در طب سنتی این عادات را حذف کنید، حتماً دقت داشته باشید تا آب کافی بدن شما از طریق روش های مورد تایید از جمله نوشیدن آب سالم، دم نوش ها و چای های گیاهی مورد تایید، آب میوه های غیر کارخانه ای و میوه های آبدار تامین گردد. 7- از ادویجات به مقدار زیاد مصرف نکنید. 8- اگر عادت به خوردن برنج دارید، خوردن برنج را به طور کامل از برنامه غذایی خود حذف نکنید و مخصوصاً اگر چاق نیستید برنج را در حد معمول استفاده نمایید. 9- اگر قبل از اصلاح تغذیه، عادت به خوردن ماست یا سالاد همراه غذا، مصرف لبنیات و یا نوشیدن شیر داشتید، بعد از اصلاح تغذیه از ماست، شیر و دیگر لبنیات سالم و همچنین کاهو به شکل صحیح استفاده نمایید و هرگز خوردن آن ها را از برنامه غذایی خود حذف نکنید. مثلاً می توانید به صورت میان وعده یا عصرانه، ماست سالم را خالی یا همراه با مقداری نان و یا کاهو را همراه سرکه شیره، سکنجبین عسلی یا روغن زیتون مصرف کنید. به طور مثال اگر دارای یک یا چند ویژگی ذیل هستید: - مزاج جبلی شما گرم و خشک است. - در دوران جوانی بسر می برید که مزاج سنی شما گرم و خشک است. - دارای تعادل در مزاج می باشید و در فصل تابستان یا منطقه ای گرم هستید. بدن شما نیاز به کولر و خنک کننده دارد و ممکن است در گذشته که اصول تغذیه را رعایت نمی کردید، با خوردن مواد غذایی ناسالم (مانند روغن های ناسالم، خیارهای نارس،سوسیس، کالباس، سس، مواد نگهدارنده موجود در محصولات غذایی کارخانه ای، نوشابه، ساندیس، رانی و نوشیدنی های غیر طبیعی) که عموماً طبع سرد دارند، گرم و خشکی بدن خود را هر چند با مواد ناسالم، خنک و تر می کردید، لذا باید بدانید چون مزاج جبلی و یا سنی شما گرم و خشک است و یا در فصل تابستان یا منطقه ای گرم هستید و اکنون مواد ناسالم را نمی خورید برای جلوگیری از بهم خوردگی در تناسب اندام و خشک شدن بدن خود، می بایست حتماً مواد غذایی سرد و تر سالم را بیشتر مصرف کنید و از مواد غذایی گرم و خشک کمتر استفاده کنید. غذاهایتان بیشتر خورشی و پر چرب باشد و سرخ کردنی کمتر بخورید. شربت های سرد مخصوصاً در فصل تابستان مانند مخلوط عرق کاسنی، شاطره و اسفرزه میل کنید. ماست طبیعی و لبنیات نیز راحت می توانید مصرف نمایید و در فصل تابستان هندوانه و خنکی زیاد بخورید. تذکر : اگر افراد با مزاج گرم و خشک دچار این لاغری مفرط شده اند، ضمن رعایت موارد مذکور توصیه می شود رب انار را با آبغوره مخلوط و یک جوش کوچک روی گاز بدهند و در یخچال بگذارند و از آن نیز هر شب دو قاشق یک ساعت قبل از خواب میل نمایند. در صورتی که دچار لاغری گونه ها نیز شده اند، ماساژ صورت با روغن زیتون نیز می تواند گوشت آور باشد. علائم غلبه صفرا: اگر تعادل میان اخلاط و مقدار آنها یا کیفیت هر یک از اخلاط بهم بخورد، موجب بیماری در بدن می شود یا به عبارتی موجب غلبه یک خلط بر اخلاط دیگر در بدن می شود که می بایست مورد درمان قرار گیرد که در ذیل علایم غلبه خلط صفرا ذکر شده است. • زردی رنگ چشم و پوست • خشکی دهان وبینی • عطش زیاد • جوش و آکنه در سر وصورت • خشکی پوست واگزما • تلخی دهان • کاهش اشتها به غذا • احساس گز گز و سوزن سوزن شدن بدن • نبض سریع • احساس تهوع

ویژگیهای ذیل مربوط به مزاج سرشتی افراد دموی می باشد. این افراد هیکل درشت و بدنی عضلانی دارند و لاغر نیستند. پوستی سرخ و سفید رنگ دارند. موهای پر پشت دارند، نبض پر و قوی دارند. خوب می خوابند و تحمل بی خوابی را نیز دارند. پوست اینها گرم و مرطوب و نرم است. نه گرمایی هستند و نه سرمایی، اما به نسبت تحمل سرما برایشان راحت تر است. میل به شیرینی و ترشی دارند. همه نوع غذا را می توانند بخورند. این افراد انسانهای شجاع و جسور هستند با اعتماد به نفس بالا. معمولاً مدیر و رهبر یک گروه یا یک جمع می باشند و خوش اخلاق، صمیمی، خوشرو و آرام هستند اما اگر عصبانی شوند، رفتارهای مخاطره آمیز از خود نشان می دهند. معمولاً اهل ریسک کردن هستند. به اندازه صفراوی مزاج ها منظم ودقیق نیستند، اکثراً بی نظم هستند، هوش و حافظه بالایی دارند. سریع و پر انرژی هستند. میل و توان جنسی بالایی دارند استعداد ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی و فشار خون بالا دارند. عروق روی دست ها برجسته است نبض آنان پر و قوی است. قدرت حرکات بدنی آنها بالاست و صدایی رسا و محکم دارند. قدرت هضم و اشتهایشان خوب است و معمولاً یبوست ندارند. دموی ها معمولاً افرادی بی خیال و سرزنده و اغلب بی حساب و کتاب اند. توصیه و تدابیر: افراد دموی باید غذاهای خنک و سردی مثل آش انار، آش آلو، آب زرشک، خیار، مرکبات و ماست مصرف کنند تا حرارت بدن تعدیل شود. اگر فرد دموی همراه با غذای گرم مثل شیرینی‌جات از مواد و اغذیه سرد استفاده نکند دچار جوش و خارش بدن، گر گرفتگی، بیقراری، کهیر، سوزش ادرار، سوزش سر دل و آفت دهان خواهد شد. معمولاً بیماریهای افراد دموی در اثر افزایش حرارت و رطوبت و به طور کلی افزایش خون به وجود می‌آید که حجامت به عنون مؤثرترین درمان برای دموی مزاج‌ها مطرح است. چون دم گرم‌ و تر است، رژیم غذایی مناسب برای دموی‌ها رژیم غذایی سرد و خشک است. علایم غلبه خلط دم: اگر تعادل میان اخلاط و مقدار آنها یا کیفیت هر یک از اخلاط بهم بخورد، موجب بیماری در بدن می شود یا به عبارتی موجب غلبه یک خلط بر اخلاط دیگر در بدن می شود که می بایست مورد درمان قرار گیرد که در ذیل علایم غلبه خلط دم ذکر شده است. • پری رگها و پری نبض • سر درد و احساس سنگینی سر • سرخی چشم ها در صورت و بدن • ایجاد دمل و جوش و بثورات پوستی و خارش (بیشتر در تنه وکتف) • زیاد شدن خواب • احساس کسالت و خمیازه • احساس مزه شیرین در دهان • خون ریزی لثه وبینی • خارش محل حجامت وفصد قبلی • افزایش فشار خون

ویژگیهای ذیل مربوط به مزاج سرشتی افراد سوداوی می باشد. اغلب افرادی هستند لاغر با استخوانهای نازک و کشیده، پوست سوداوی ها خشک و رنگ آن از حالت سفید تا سبزه و تیره متغیر است، موی بدن سوداوئی ها کم است و موی سرشان به علت سردی و خشکی زودتر دچار سفیدی یا حالت گندمگون می شود، نبض آن ها تقریباً کند اما سفت و باریک است. در لمس بدنشان سرد و خشک و پوستشان سفت است. بینی آنان خشک است. خواب کم دارند. تحمل هوای سرد را ندارند و در هوای گرم و فصل بهار راحت ترند. در فصل پاییز خیلی اذیت می شوند. تمایل به خوردن شیرینی و گرمی ها دارد. اینها افراد دقیق و منظم، دور اندیش و محاسبه گر هستند و محتاط می باشند. بیشتر اوقات دچار نگرانی و دو دلی و وسواس در تصمیم گیریها می شوند، افراد لجباز هستند و در تصمیمات خود بسیار پایدار و ثابت قدم هستند. خیلی اهل فکر وخیال هستند. خود خور و درون گرا وکم انرژی هستند. مستعد افسردگی و وسواس اند. حرکاتشان از حالات آرام و کند تا معمولی متغیر است با احتیاط و دقت صحبت می کنند در نتیجه کلامشان سریع و بلند نیست، زود سیر شده اما سریعاً گرسنه می شوند، قدرت هاضمه بالایی ندارند. از نظر قدرت و میل جنسی ضعیفند و تمایلشان به رفتار محبت آمیز بیش از آمیزش جنسی است. افراد سوداوی مزاج افرادی خشک، کم معاشرت، تابع مقررات، فنی، دقیق، حسابگر، دور اندیش و اغلب سمج هستند، اگر نسبت به کسی کینه داشته باشند از دل بیرون نخواهند کرد. اصرار دارند که هر کاری را به انجام برسانند و جنبه عقلانی امور را بیشتر مد نظر دارند . دوستی با سوداوی ها کار ساده ای نیست . توصیه و تدابیر: سودا چون سرد و خشک است افراد سوداوی باید از غذاهای گرم و تر بیشتر مصرف نمایند. در میان فصل ها، پاییز فصل سوداست و بهترین فصل برای حجامت افراد سوداوی نیز فصل پاییز است توصیه بهداشتی توصیه شده برای این افراد: خلطی که امروزه مردم بر اثر غلبه آن خلط دچار انواع بیماری ها (از جمله بیمارهای عصبی همچون افسردگی و وسواس، بیماری های پوستی، واریس و ...) می شوند، سودا می باشد. جهت درمان غلبه سودا از طرف پزشک برای بیمار منع سودازاها تجویز و توصیه می شود و بیمار باید از هر چیزی که باعث تولید سودا برای او می گردد، دوری کند؛ اعم از خوردن مواد سودازا و یا انجام کارها و شرایطی که برای بیمار باعث افزایش سودا می گردد که در ذیل تشریح شده اند. الف- مواد غذایی سودازا: مواد غذایی که باعث ایجاد خلط سودا در افراد می شوند عبارتند از کلیه مواد غذایی سرد و خشک و همچنین مواد غذایی ذیل هر چند دارای طبع سرد و خشک نیستند، ولی خوردن آن ها سودازا است که باید از مصرف آنها نیز خودداری نمایند که عبارتند از: بادنجان، چای، سیب زمینی، کلم بروکلی، فلفل دلمه ای و گوشت گاو ب- رفتارها و محیط های سودازا: 1- امواج الکترومغناطیسی: یکی از عوامل ایجاد سودا در بدن که متاسفانه مردم امروزی در زندگی های صنعتی با آن ها زیاد سر و کار دارند، قرار گرفتن در معرض امواج الکترومغناطیسی می باشد. تماشای تلویزیون، کار با کامپیوتر و استفاده از تلفن همراه یکی از رایج ترین فعالیت هایی است که فرد را در معرض دریافت بیشتر این امواج قرار می دهد، لذا فردی که منع سودازاها برایش تجویز می شود باید حتی الامکان خود را از آن ها دور کند؛ یعنی نه تنها از این تجهیزات استفاده نکند، بلکه خود را حتی الامکان در معرض این امواج نیز قرار ندهد، تلویزیون، کامپیوتر و گوشی تلفن همراهی که روشن هستند، همگی باعث افزایش سودا می گردند، حتی اگر از آن ها استفاده نیز نشود. روشن بودن تلویزیون بدون حتی تماشای آن، خواباندن اطفال در کنار تلویزیونهای روشن، خوابیدن در کنار گوشی های تلفن همراه که کار ساعت زنگی را برای ما انجام می دهند، نصب آنتن های تلفن های همراه در پشت بام منازل و ... از عوامل سودازا هستند که باید مردم در این زمینه آگاه شوند و از آنها دوری کنند، این امواج برای بدن ما مضر هستند و ما همه تحت تاثیر این میدان های الکترومغناطیسی قرار می گیریم که همگی سودازا هستند، لذا هر چه کمتر در معرض آنها قرار بگیریم، بهتر هست. 2- دیر خوابیدن و زایل کردن خواب شب، سودازا هست، لذا تنظیم خواب تاثیر خوبی برای افراد سودایی در پی خواهد داشت. 3- کارهای فکری خسته کننده 4- کارهای سخت جسمانی که باعث عرق کردن فراوان می شود 5- آب و هوای خشک 6- غم، غصه و استرس توصیه هایی برای سودایی ها: توصیه می شود افرادی که غلبه سودا دارند از سودازاها که در بالا شرح داده شد، دوری کنند و موارد ذیل را رعایت نمایند: مواد غذایی با طبع گرم و تر زیاد بخورند. دستورات تغذیه را کاملاً مراعات نمایید، بدنشان را با روغن بادام شیرین، روغن مالی نمایید، از حمام گرم حتماً استفاده کنند و حجامت نیز به موقع انجام دهند. سودایی ها اصلاً نباید از لحاظ جسمی و فکری خود را خسته کنند و هر وقت خسته می شوند باید به اندازه کافی استراحت نمایند، هنگام گرسنگی به اندازه کافی غذا میل نمایند، باید شرایط زندگی ایشان راحت و خوب باشد، در جای خوش آب و هوا زندگی کنند و روحیه خود را باید شاد نگهدارند و اطرافیانشان باید در این امر آن ها را یاری دهند، محل خوابشان نیز باید راحت باشد و از غم و غصه و استرس دور باشند و خوردن روزانه یک لیوان شیر سالم و یک لیوان آب هویج نیز برایشان مفید است. موارد مذکور را تا زمان تعدیل طبع باید رعایت نمایند. یکی از داروهای بسیار مفید برای ایشان نیز آب پنیر به همراه افتیمون است. روش تهیه: 2 لیوان شیر را بجوشانید و در زمان نزدیک به جوش، قبل از آنکه بجوشد و سر ریز شود، دو قاشق افتیمون را در یک پارچه بسته و 5 بار به مدت هر بار 30 ثانیه در شیر زده شود. سپس در زمان جوش نیز یک قاشق سرکه خانگی به آن بزنید تا شیر ببرد. شعله را خاموش کنید و یک ساعت بعد آنرا صاف کنید، مایع حاصله را آب پنیر می گویند. هر روز صبح ناشتا یک لیوان از این آب پنیر را میل کنند. این درمان را ممکن است لازم باشد تا 6 ماه مصرف علائم غلبه سودا: اگر تعادل میان اخلاط و مقدار آنها یا کیفیت هر یک از اخلاط بهم بخورد، موجب بیماری در بدن می شود یا به عبارتی موجب غلبه یک خلط بر اخلاط دیگر در بدن می شود که می بایست مورد درمان قرار گیرد که در ذیل علایم غلبه خلط سودا ذکر شده است. • لاغری وخشکی وسفتی پوست • دو نیم شدن انتهای موهای سر (موخوره) • سوزش سر دل • اشتهای کاذب(گرسنگی زودرس) • سیاه وتیره شدن رنگ پوست بخصوص تیرگی زیر چشم • فکر وخیال زیاد (وسواس) • خواب سبک و پریدن مکرر از خواب • اضطراب و تشویش خاطر (افسردگی) • سیری زود رس