انواع دو جنسی ها و چگونگی ایجاد آنها
1.هرمافرودیت واقعی:
در این وضعیت فوق العاده نادر یک فرد به صورت همزمان هم بافت بیضه دارد و هم بافت های تخمدان و وضعیت دستگاه تناسلی خارجی آنها مبهم است.زمانی که این افراد تحت معاینه و آزمایش قرار می گیرند در یک طرف بدن آنها بیضه و در طرف دیگر تخمدان مشاهده می شود.همچنین در برخی موارد بافت های تخمدانی و بیضه ای به صورت در هم آمیخته در گناد های آنها دیده می شود که این وضعیت را Ovotestis می نامند.بسیاری از بیماران هرمافرودیت واقعی کاریوتایپ 46,XX دارند و در بسیاری از آنها کروموزوم X با منشا پدری قسمتی از کروموزوم Y را با خود حمل می کند که در نتیجه کراسینگ اور نابجا به این کروموزوم متصل شده است.این اتفاق در طول میوز I پدر (اسپرماتوژنز) رخ می دهد.
تعدادی از هرمافرودیت های واقعی نیز کایمر هستند و بدن آنها از دو بافت 46,XX و 46,XY تشکیل شده است،وضعیت مشابهی به نام فری مارتین در گاوها نیز وجود دارد ، که یک گاو گوشتی است.
2.هرمافرودیت کاذب مردانه:
در هرمافرودیسم کاذب تنها بافت های گنادی یک جنس وجود دارد،در این افراد دستگاه تناسلی خارجی ممکن است دارای ابهام بوده و یا از جنس مخالف باشد.بنابراین در هرمافرودیسم کاذب مردانه ،کاریوتایپ افراد 46,XY بوده ولی دستگاه تناسلی خارجی آنها زنانه است.
عمده ترین دلیل بروز هرمافرودیسم کاذب مردانه ،عدم حساسیت به آندروژن است.این شرایط تحت عنوان سندرم زنانگی بیضه ای نیز شناخته می شود،کایوتایپ افراد مردانه است ولی ظاهر افراد زنانه و کاملاً نرمال است.واژن آنها بن بست است و رحم و لوله های فالوپ وجود ندارند.بیضه ها در داخل شکم و یا کانال اینگوئینال باقی مانده اند و با فتق اشتباه گرفته می شود.دلیل اصلی بروز این وضعیت ،عدم وجود گیرنده های آندروژن در بافت های هدف است به همین دلیل با وجود اینکه تستوسترون به صورت طبیعی ساخته می شود ولی اثراتی که باید در نتیجه ترشح آن ایجاد شود بلوکه می شوند.گیرنده های آندروژنی به وسیله یک ژن وابسته به X کد می شوند که در این بیماری بر اثر جهش های نقطه ای و یا حذف کروموزومی فعالیت ژن متوقف شده است.البته در اگزون اول این ژن یک توالی تکراری از تکرارهای سه نوکلئوتیدی CAG وجود دارد که بر اثر افزایش تعداد آنها بیماری نورولوژیک کندی(Kennedy) و یا آتروفی عضلانی اسپینو بولبار (SBMA) ایجاد می شود.این وضعیت نادر را ژنی در ژن دیگر Gene within a gene نامیده اند.
سایر دلایل هرمافرودیسم کاذب مردانه شامل موارد زیر هستند:
1. حالتی از عدم حساسیت کامل به آندروژن که سندرم رایفنستین Reifenstein نامیده می شود.در این بیماری عوارضی همچون هیپوسپادیاس Hypospadias ،بیضه های کوچک و ژنیکوماستی بروز می کند.
2. نقص آنزیمی در سنتز تستوسترون ،مثل نقص در 5-آلفا-ردوکتاز که در اثر آن وضعیت دستگاه تناسلی خارجی در زمان تولد ابهام دارد ولی به مرور زمان و در بلوغ به سمت مردانه متمایز می شود.
3. موزائیسم کروموزومی (46,XY/45,X)،در این حالت افراد معمولاً مرد هستند ولی در مواردی دستگاه تناسلی مبهم و یا زنانه دارند.
4. دیسپلازی کامپوملیک Campomelic که در اثر جهش در ژن SoX9 روی کروموزوم 17 رخ می دهد.اعتقاد بر این است که ژن SoX9 نقش مهمی را در مسیری که در طی آن SRY سبب تمایز یافتن گناد های اولیه می شود ، بر عهده دارد.
5. سندرم Smith-Lemli-Opitz ،که در اثرنقص در آنزیم 7-دهیدروکلسترول ردوکتاز ایجاد می شود.این آنزیم در مسیر بیوسنتز کلسترول قرار دارد .برخی کودکان مبتلا دستگاه تناسلی خارجی زنانه دارند.
3.هرمافرودیت کاذب زنانه:
در هرمافرودیسم کاذب زنانه،کاریوتایپ زنانه است (46,XX) ولی وضعیت دستگاه تناسلی خارجی ابهام داشته و یا حالت مردانه است.
مهمترین عامل هرمافرودیسم کاذب زنانه هیپرپلازی مادرزادی فوق کلیه است(CAH).این حالت بر اثر نقص در چندین آنزیم مختلف قشر فوق کلیه ایجاد می شود و تمامی آنها حالت اتوزومی مغلوب دارند.نقص در هر یک از آنزیم های مذکور سبب کاهش تولید میزان کورتیزول و از طرف دیگر افزایش مقدار هورمون آدرنوکورتیکوتروفیک(ACTH) می شود،افزایش مقدار این هورمون سبب هیپرپلازی غدد فوق کلیه می شود.شایع ترین حالت CAH ،نقص در آنزیم 21-هیدروکسیلاز است.در این حالت مسیر تولید هورمون های کورتیزول و آلدوسترون به سمت تولید آندروژن تغییر می کند.این شرایط سبب مردانه شدن دستکاه تناسلی جنین مونث خواهد شد.فقدان کورتیزول و آلدوسترون منجر به مرگ جنین مدتی پس از تولد خواهد شد و در صورتی که هورمون های لازم و مکمل های الکترولیتی به جنین داده شود می توان آن را زنده نگاه داشت.
یکی از علل نادرتر هرمافرودیسم کاذب زنانه ایجاد تومورهای ترشح کننده آندروژن و یا مصرف آندروژن خوراکی توسط مادر در دوران بارداری است.
جمع آوری و ویرایش: سعید رحمانی
