سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از علل شایع اختلالات هورمونی در خانم ها می باشد که در آن هر دو تخمدان پر از کیست های متعدد شده و بزرگ می شوند. این کیستها در لایه بیرونی تخمدانها تشکیل می شوند و ظاهر کیستیک به تخمدان می دهند.
این سندرم شیوع نسبتا زیادی در خانم ها دارد و یکی از عوارض بالقوه آن، افزایش هورمون های مردانه می باشد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از علل شایع اختلالات هورمونی در خانمها می باشد، اسم این بیماری ناشی از ضایعاتی است که در تخمدانها ایجاد می شود، که در آن هر دو تخمدان پر از کیستهای متعدد شده و بزرگ می شوند. این کیستها در لایه بیرونی تخمدانها تشکیل می شوند و ظاهر کیستیک به تخمدان می دهند (شکل ضمیمه). سندرم تخمدان پلی کیستیک موارد زیر را در خانمها تحت تاثیر قرار می دهد: عادات ماهانه، باروری، میزان هورمونها، قلب، عروق خونی و ظاهر فرد. در این خانمها بطور تیپیک میزان هورمونهای مردانه (آندروژنها) افزایش می یابند، عادات ماهیانه آنها یا قطع می شود و یا اینکه بطور مکرر دچار خونریزی می شوند.
چه تعداد از خانمها به این بیماری مبتلا می شوند؟
در حدود یک در 10 تا یک در 20 خانمهائیکه در سن باروری قرار دارند این سندرم ایجاد می شود. در آمریکا 5 میلیون خانم مبتلا به آن هستند و این بیماری مخصوص خانمهای بزرگسال نیست حتی در دختر بچه های 11 ساله نیز دیده شده است.
علت سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
علت اصلی آن نامشخص است. ولی عده ای از دانشمندان معتقد هستند که این بیماری دارای یک زمینه ژنتیکی است. در خانمهائیکه مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، احتمال اینکه مادر و خواهر مبتلا به این بیماری داشته باشند بیشتر از جمعیت عادی است. اختلال اصلی پس زمینه ای در این بیماران، اختلالات هورمونی است. تخمدانها در خانمهای طبیعی نیز هورمون مردانه تولید می کنند، ولی در خانمهائیکه مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند میزان تولید هورمونهای مردانه بشدت افزایش می یابد. مقادیر زیاد هورمونهای مردانه تولید و آزاد شدن تخمک در خانمها را مختل می کنند. عده ای از دانشمندان معتقد به وجود رابطه ما بین این بیماری و انسولین خون هستند. انسولین هورمونی است که از لوزالمعده ترشح شده و در متابلیسم مواد قندی دخالت، و سبب تولید انرژی در بدن می شود. بسیاری از خانمهائیکه مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، دارای مقادیر زیادی از انسولین در خون هستند، چون در مصرف کردن آن دچار مشکل می باشند. بنظر می رسد انسولین زیادی سبب افزایش تولید هورمونهای مردانه می گردد. افزایش هورمونهای مردانه در خانمها سبب موارد زیر می شود: ریزش موی سر، رشد موهای زائد بدن، کلفت شدن صدا، بزرگ شدن کلیتوریس، افزایش وزن و ایجاد اختلال در تخمک گذاری.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک کدامها هستند؟
این علائم از فردی به فرد دیگر متغیر هستند، ولی عبارتند از:
- ناباروری: بعلت عدم تخمک گذاری این افراد مبتلا به ناباروری می شوند. یکی از شایعترین علت ناباروری در خانمها، سندرم تخمدان پلی کیستیک است.
- قطع عادت ماهیانه و یا عادات ماهیانه نامنظم
- پر موئی، که در آن موی صورت، سینه، پشت و اندامها افزایش پیدا می کنند
- کیستهای متعدد در تخمدانها
- جوش صورت، پوست چرب و شوره سر
-افزایش وزن و چاقی که بیشتر در ناحیه دور کمر است
- ریزش موی سر و طاسی که در آن محل رویش مو در پیشانی، مثل مردان عقب نشینی کرده و حتی ممکن است خانم مبتلا به طاسی شود.
- تکه هائی از پوست نواحی گردن، بازوها، سینه و کشاله ران تغییر رنگ داده و تیره می شوند.
- منگوله های پوستی بویژه در ناحیه گردن
- درد در ناحیه لگن
- اضطراب و افسردگی
چرا خانمی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک است دچار مشکل در عادت ماهیانه و ناباروری می شود؟
تخمدانها محلی هستند که تخمک در آن تولید می شود. تخمدانها حاوی کیسه های ظریف پر از مایع می باشند که به آنها فولیکول یا کیست می گویند. با رشد تخمک، مایع در داخل این فولیکولها تجمع می یابد. وقتی تخمک به حالت رسیدگی می رسد، فولیکول پاره شده تخمک آزاد می شود و از طریق لوله های رحمی وارد رحم می شود تا باروری احتمالی اتفاق بیفتد. این روند را تخمک گذاری می گویند. در خانمی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک است، تخمدانها هورمونهای لازم برای رسیدن تخمکها را تولید نمی کنند و در نتیجه تخمک گذاری اتفاق نمی افتد. در حقیقت بعضی از فولیکولهای بزرگ شده بعلت نترکیدن بصورت کیست باقی می مانند. بعد از تخمک گذاری در خانمها تخمدانها شروع به ترشح هورمون پروژسترون می کنند، بنابراین وقتی تخمک گذاری نباشد، پروژسترونی نیز تولید نمی شود. فقدان هورمون پروژسترون سبب می شود که یا عادت ماهیانه قطع شده و یا اینکه آن نامنظم شود. علاوه از آن، تخمدانها شروع به تولید مقادیر زیادی هورمونهای مردانه می کنند که آنها نیز سبب عدم تخمک گذاری می شوند.
چگونه من می توانم بفهمم که آیا مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستم یا نه؟
یک تست منفرد برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد. پزشک شما ممکن است یک یا چند تا از آزمایشات زیر را انجام دهد تا بتواند مشکل شما را تشخیص دهد:
- تازیخچه پزشکی: پزشک از شما در مورد تغییرات عادت ماهیانه، علائمی که دارید و تغییر وزن احتمالی پرسش می کند.
- معاینه فیزیکی: پزشک شما را از نظر وجود علائم فوف الذکر معاینه می کند.
- آزمایشات خون: مهمترین قسمت تشخیص هستند که در آن آزمایشات بخصوص را پزشک برای شما درخواست می کند.
- سونوگرافی که به راحتی کیست تخمدان را تشخیص می دهد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه درمان می شود؟
درمان قطعی برای آن وجود ندارد ولی باید بیمار درمانهای لازم را دریافت کند تا از عوارض بیماری کاسته شود. نوع درمان به مقدار زیاد به خود بیمار نیز بستگی دارد، اینکه می خواهد حامله شود یا نه و اینکه می خواهد شانس بیماری قلبی و دیابت را کاهش دهد یا نه؟ بسیاری از بیماران به مجموعه ای از درمانها برای رسیدن به اهداف فوق نیازمند هستند:
- ایجاد تغییرات در روش زندگی: بسیاری از این بیماران چاق و دارای اضافه وزن هستند. بنابراین کاهش وزن، استفاده کمتر از مواد قندی و استفاده بیشتر از سبزیجات و میوه جات کمک کننده می باشند.
- تجویز قرصهای ضد حاملگی: برای خانمهائی که نمی خواهند حامله شوند، تجویز قرصهای ضد حاملگی سبب کنترل عادات ماهیانه، سبب کاهش هورمونهای مردانه و سبب بهبود جوش صورت و بدن می شود. باید بخاطر داشته باشید که همینکه قرصها قطع شوند، دوباره عادات ماهیانه نامنظم می شود. نوع قرص ضد حاملگی نیز مهم است.
- از بعضی از داروهای ضد دیابت نیز استفاده می شود. آنها میزان هورمونهای مردانه را کاهش داده و سبب طبیعی شدن عادت ماهیانه می شوند. منتهی استفاده از آنها باید حتما با نظر پزشک باشد. از داروهای ضد دیابت که قند خون را کاهش می دهند نباید استفاده کرد.
- داروهای باروری: می توان برای کمک به باروری در خانمهائیکه می خواهند صاحب فرزند شوند از آنها استفاده کرد.
- دروهای کاهش دهنده هورمون مردانه: گاها لازم است برای جلوگیری از عوارض سوء هورمونهای مردانه، از داروهائیکه تولید هورمونهای مردانه را کم می کنند استفاده کرد.
- گاها برای رها شدن تخمکها و باردار شدن، توسط جراحی فولیکولها را سوراخ می کنند.
