تا باردار هستید جلویش را بگیرید

وقتی نوزادی به دنیا می‌آید، همه از رسیدن این تازه‌وارد خوشحال هستند، اما برای بعضی خانواده‌ها این خوشحالی زیاد طول نمی‌كشد، چون می‌فهمند كه عزیزدردانه‌شان، مبتلا به بیماری است، بیماریی كه با خودشان می‌گویند چطور ممكن است با آن همه آزمایش و مراقبت پیش از زایمان، پزشك آنها را نسبت به این موضوع مطلع نكرده است؟
اما آيا اصلا پزشك می‌تواند همه بیماری‌های مربوط به نوزاد را تشخیص بدهد؟ چه بیماری‌هایی قابل تشخیص هستند و چه بیماری‌هایی نه؟ برای پیشگیری از این كه جنین سالم، به یك نوزاد بیمار تبدیل نشود باید چه كار كرد؟ اینها سوالاتی است كه دكتر اكبر كوشانفر، پزشك اطفال و استاد دانشگاه شهید بهشتی، در گفت‌وگو با «نی‌نی‌سایت» به آنها پاسخ می‌دهد.

سابقه خانوادگی را جدی بگیرید

مهمترین مساله برای پیشگیری از این كه نوزاد دچار بیماری‌های قابل پیش‌بینی مانند عقب‌افتادگی ذهنی یا جسمی یعنی مشكلی در حركت اندام‌ها شود، توجه به سابقه خانوادگی است. اگر در خانواده‌ فرزندی مبتلا به بيماری باشد، باید حتما پیش از تولد فرزند بعدی مشورت‌های لازم با پزشك انجام شود، حتی اگر به جز فرزند، فردی از فامیل دچار بیماری خاصی باشد، باز هم لازم است پزشك را در جریان قرار بدهند تا نسبت به آن بیماری حساسیت‌ها و دقت بیشتری شود و پزشك با غربالگری و آزمایش‌های لازم، احتمال ابتلا به آن را مد نظر قرار بدهد.

مصرف دارو هم می‌تواند خطرناك باشد

مصرف خودسرانه دارو توسط مادر در به خطر افتادن سلامت نوزاد بی‌تاثیر نیست. مصرف بدون تجویز دارو در شرایط عادی و به خودی خود می‌تواند عواقب زیادی داشته باشد ولی اگر یك مادر باردار هستید، باید بیشتر از گذشته حواستان جمع باشد كه چه داروهایی مصرف می‌كنید چون ممكن است جنینی كه سالم است، در اثر مصرف این داروها دچار مشكلات جسمی یا ذهنی شود. این داروها مخصوصا اگر شامل داروهای اعصاب و روان، آرام‌بخش‌ها یا آنتی‌بیوتیك‌ها باشد، خطر زیادی دارد، پس حتی اگر در ابتدای بارداری هستید، حواستان به داروهایی كه مصرف می‌كنید باشد كه سلامت فرزندتان را به خطر نیندازید.

فعالیت فیزیكی، در حد معمول

اگر پیاده‌روی یا ورزش‌های مخصوص دوران بارداری می‌كنید اشكالی ندارد، اما دقت كنید كه فعالیت‌های بیش از حد معمول، جابه‌جا كردن بارهای سنگین، انجام وظایف سخت جسمی و مشابه این موارد می‌تواند به سلامت ذهنی و جسمی جنین آسیب بزند. فعالیت‌هایی كه به خستگی مادر منجر شود یا به شكم مادر ضربه وارد كند، همگی ممكن است سلامت نوزاد را خدشه‌دار كند و به یك اتفاق غیرقابل بازگشت در نوزاد تبدیل شود.

تغذیه مناسب، از اولویت‌ها

یكی از اولویت‌هایی كه باید به عنوان یك مادر باردار مد نظر داشته باشید، توجه به تغذیه مناسب است. ویتامین‌هایی كه پزشك تجویز می‌كند، قرص‌هایی با تركیبات آهن، زینك و بعضی موادی كه پزشك متخصص تشخیص داده باشد را نباید فراموش كرد و بعضی از این مولتی‌ویتامین‌ها را باید در دوران شیردهی هم ادامه داد. وعده‌های غذایی هم لازم است برای مادر باردار افزایش پیدا كند، معمولا پنج وعده غذا در روز برای زنان باردار توصیه می‌شود كه نباید از كنار آن به سادگی گذشت.

سیگار را فراموش كنید

تحقیقات نشان داده‌ مصرف سیگار توسط مادر برای نوزاد ضررهای زیادی دارد، بنابراین اگر نمی‌توانید یا نمی‌خواهید سیگار را ترك كنید، بهتر است فرزنددار شدن را فراموش كنید یا عواقب و تبعات آن یعنی داشتن یك نوزاد غیرسالم را بپذیرید! مصرف سیگار نه تنها در دوران بارداری، بلكه در دوران شیردهی هم باید كنار گذاشته شود و در غیر این صورت، فرزندی با بیماری‌های ذهنی، تولد زودرس، زایمان سخت و ... در انتظار خواهد بود.

زایمان در زمان و مكان نادرست

نحوه زایمان هم می‌تواند نوزاد را دچار مشكلاتی كند كه بیشتر، مشكلات جسمی هستند. درواقع ممكن است جنینی در تمام مدت بارداری سالم باشد اما در زمان تولد دچار مشكلاتی شود. اگر زمان زایمان زودتر یا دیرتر باشد یا فشارهایی به نوزاد حین به دنیا آمدن وارد شود، می‌تواند او را دچار مشكلاتی كند كه بعضی از این عواقب، جبران‌ناپذیرند. بنابراین هم والدین و هم پزشكان، پرستاران و ماماها می‌توانند با انجام آزمایش‌های لازم و دقت در زمان تولد نوزاد، به حفظ سلامت مادر و فرزندش كمك كنند.

این سه ماه حیاتی را از دست ندهید

فراموش نكنید كه سه ماه اول بارداری اهمیت خیلی زیادی دارد بنابراین مراجعه به پزشك متخصص و انجام سونوگرافی و آزمایش را به تعویق نیندازید. این اهمیت به آن دلیل است كه اگر در سونوگرافی یا آزمایش‌ها مشخص شود نوزاد مشكلی دارد، امكان سقط وجود دارد ولی بعد از آن، با توجه به این كه روح در جنین دمیده شده، دیگر امكان سقط وجود ندارد، بنابراین نباید این سه ماه حیاتی را از دست داد.

سندرم داون قابل تشخیص است؟

یكی از مهمترین نگرانی‌هایی كه مادران باردار نسبت به سلامت فرزندشان دارند، ابتلا به سندرم داون یا در اصطلاح معمول، منگولیسم است. سندرم داون، اختلالی است كه در كروموزوم 21 وجود دارد و گاهی دیده شده كه در ماه‌های ابتدایی و حتی در مواردی در ماه‌های پایانی بارداری هم تشخیص داده نمی‌شود و پزشك و والدین، بعد از تولد نوزاد، تازه متوجه این اختلال كروموزومی می‌شوند. بنابراین برای پیشگیری از ابتلای فرزند به این بیماری باید چه كار كرد؟ باید قبل از باردار شدن كنترل‌ كرد و آزمایش‌های لازم را انجام داد، مخصوصا اگر آن خانواده فرزند دیگر یا عضوی از خانواده را داشته باشد كه سندرم داون دارد.

اوتیسم را می‌توان در جنین تشخیص داد؟

اوتیسم بیماریی است كه با توجه به شناخته شدن بیشتر آن در جامعه‌مان، نگرانی زیادی نسبت به آن به وجود آمده است. اوتیسم، اختلال نافذ رشد است یعنی بیماریی كه در آن، رشد جسمی جنین طبیعی است و نوزاد از نظر ظاهری به شكل طبیعی متولد می‌شود اما از نظر فكری و رفتاری دچار محدودیت‌هایی است. بنابراین چون رشد جسمی جنین و نوزاد طبیعی است، در دوران بارداری، قابل تشخیص نیست و بعد از آن است كه رفته‌رفته با رفتارهای كودك، مشخص می‌شود كه دچار اوتیسم است.

مشكلات جسمی، بیشترین مشكلات قابل تشخیص

آنچه در آزمایش‌های دوران بارداری بیشترین قابلیت تشخیص توسط پزشك را دارد، بیماری‌های جسمی است، این كه اندام‌هایی وجود نداشته باشند، دچار نقصان یا كوتاهی و بلندی باشند و مسائلی از این قبیل، بیشترین امكان تشخیص را در سونوگرافی‌ها و آزمایش‌ها دارد. این كه دور سر جنین كوچك باشد، دست، پا یا سایر اندام جنین شكل نگرفته باشد در عكس‌ها دیده می‌شود ولی مواردی مانند مشكلات ذهنی، نابینایی، ناشنوایی و موارد مشابه، در دوران جنینی قابل تشخیص نیستند. بارداری در سنین مناسب، فضای آرام و بدون تنشی كه برای مادر باید وجود داشته باشد، پرهیز از ازدواج فامیلی همگي از مواردی است كه مي‌تواند بروز اين بيماری را كم كند.