نی‌نی سایت: دکتر فرهاد فراهانی_ روانپزشک : افسردگی از بیماری‌های مهم حوزه روانپزشکی است، اما برخی آدم‌ها که گاهی آنها را «مودی» می‌نامیم در اواسط پاییز دچار تغییرات خلقی می‌شوند طوری که علایمی از افسردگی سراغ‌شان می‌آید و احساس می‌کنند که افسرده شده‌اند و این حالت معمولا تا پایان زمستان ادامه می‌یابد. این در حالی است که تغییرات خلقی یکی از مشکلات مهم خانم‌های باردار است که به دلایل مختلف بروز می‌کند. شما چقدر درباره اختلال خلقی فصلی اطلاعات دارید؟ آیا می‌دانید این اختلال نوعی افسردگی با الگویی ویژه است و هر سال به طور منظم در پاییز و زمستان شروع شده و در بیشتر موارد در فصل بهار به خودی خود درمان می‌شود؟ آیا می‌دانید در مواجهه با این مشکل چه در دوران حاملگی و چه در شرایطی که باردار نیستید باید چه کار کنید؟
بارداری و بد اخلاقی
گاهی اوقات خانمی که همیشه آرام و صبور بوده بعد از حاملگی بداخلاق و پرخاشگر می‌شود و حتی قادر به کنترل رفتارهای نامناسب نیست. البته این حالت طبیعی و گذراست و جای نگرانی ندارد. چرا این اتفاق می‌افتد؟ بد نیست بدانید دلیل این موضوع، تغییرات هورمونی است. هورمون‌های استروژن و پروژسترون روی رفتار خانم‌ها تاثیر می‌گذارند و به ویژه استروژن باعث می‌شود بدن دچار نوعی حالت تهاجم و پرخاشگری شود. حتی ممکن است خانم باردار با کوچک‌ترین بهانه‌ای ناراحت شود و گریه کند. علاوه بر نقش هورمون‌ها، عوامل دیگری هم روی این موضوع تاثیر گذارند. به عنوان مثال تغییرات فیزیکی دوران بارداری، ترس از زایمان، استرس دوران بعد از زایمان، افکار منفی درباره آینده کودک، بی‌توجهی همسر، خستگی به ویژه درمورد مادران شاغل و... باعث می‌شود خانم باردار با تغییرات خلقی زیادی مواجه شود. ازطرفی، این تغییرات خلق وخو در سه ماهه اول بیشتر است و در میانه بارداری بتدریج برطرف می‌شود و دوباره در سه ماهه آخر بروز می‌کند و گاهی اوقات هم به اوج خود می‌رسد.
مصرف دارو ممنوع
متاسفانه بعضی خانم‌ها وقتی در این شرایط قرار می‌گیرند به توصیه اشتباه اطرافیان سراغ داروهای آرامبخش به اصطلاح شادی‌بخش مثل فلوکستین می‌روند؛ در حالی‌که این قرص از داروهای ضدافسردگی است و با این که مصرف آن زیر نظر پزشک درمورد برخی بیماران خطری برای سلامت جنین ندارد، اما مصرف خودسرانه آن بی‌عارضه نیست و وابستگی ایجاد می‌کند.
یک راهکار طلایی
استراحت و حفظ آرامش، بهترین راهکار برای تغییرات خلق وخو در دوران حاملگی است. شنا، یوگا، نرمش‌های سبک، ماساژدرمانی، خواندن مطالب روان‌شناسی آرامش‌بخش و تربیت فرزند، گفت‌وگو با خانواده و دوستان، پیاده‌روی در طبیعت و... از جمله عواملی هستند که باعث تقویت روحیه مثبت در خانم‌های باردار می‌شود و تا حد زیادی از بروز بهانه‌گیری‌ها و پرخاشگری‌های بی‌مورد پیشگیری می‌کنند.
اگر مشکلتان فصلی است
اگر به اختلال خلقی فصلی مبتلا باشید در صبح‌های زمستان به سختی از خواب بیدار می‌شوید و در طول روز هم خواب آلود هستید؛ حتی اگر خواب شبانه‌تان کافی باشد. همچنین ممکن است بیشتر دل‌تان بخواهد شکلات و مواد غذایی حاوی کربوهیدرات به ویژه نان سفید و شیرینی‌جات و خلاصه خوراکی‌های پرکالری بخورید، اما بر عکس اصلا دوست ندارید که فعالیت‌های بدنی انجام دهید و به همین دلیل در طول زمستان وزن‌تان اضافه می‌شود. البته باید بدانید علائم افسردگی فصلی تا حدی با علایم بیماری افسردگی مشابه است، اما تفاوت‌های زیادی هم بین آنها وجود دارد. به عنوان مثال در اختلال افسردگی غیرفصلی افراد معمولا کم غذا می‌خورند، خواب‌شان کم می‌شود و به مداخلات دارویی نیاز دارند؛ درست بر خلاف آنچه درافراد مبتلا به اختلالات خلقی فصلی رخ می‌دهد.
رفت و آمد هرگز؛ اضافه وزن آری!
فراموش نکنید تعدادی از بیماری‌ها و اختلالات روانی در بعضی از فصول و با توجه به تغییر دما و تغییر طول مدت شب و روز ایجاد می شوند و افسردگی فصلی یکی از همین بیماری‌هاست. خلق افسرده، احساس غم و اندوه، عدم حس لذت، بی‌علاقگی نسبت به محیط های گروهی و روابط اجتماعی و خانوادگی، تغییرات وزنی ناشی از پرخوری، اختلالات خواب به صورت کم خوابی و پرخوابی، اضطراب، احساس خستگی و پوچی، حواس پرتی و حتی احساس گناه از علایم این بیماری است. گاهی نیز افکار خودکشی به سراغ فرد افسرده می آید و ممکن است تا مرحله انجام آن هم پیش برود. البته درست است که این بیماری اغلب در زمستان و بهار دیده می شود اما میتواند در فصول دیگر هم بروز کند.
آیا من دچار افسردگی زمستانی میشوم؟
به طور کلی بعضی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به این نوع افسردگی قرار دارند اما افسردگی فصلی علاوه بر خانم‌های باردار اغلب در افرادی با سابقه خانوادگی یا افرادی با شخصیت های انتقادی دیده می شود؛ افرادی که از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند یا حتی ساده و زودرنج هستند و تحمل فشارهای اجتماعی و اقتصادی را ندارند. البته در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری افسردگی دارند نیز احتمال بروز بیماری زیاد است.حالا سوال اینجاست که اگر فردی یک سال مبتلا به افسردگی فصلی شود، آیا در سال های بعد هم دچار این نوع افسردگی خواهد شد؟ در پاسخ باید گفت 10 تا 15 درصد امکان عود مجدد بیماری وجود دارد و این افراد باید بیشتر از دیگران به فکر سلامت روان خود باشند. در عین حال، همین نگرانی و ترس از اینکه مبادا افسردگی مجدد به سراغ آنها بیاید، می تواند عامل مهمی برای عود بیماری باشد. بنابراین باید مثبت فکر کرد و نیمه پرلیوان را دید.
پیشگیری کجای ماجراست؟
خبر خوب اینکه افسردگی فصل تا حد بسیار زیادی قابل پیشگیری است و در همه انواع افسردگی ها تغییر آنزیم‌های مغزی عامل اصلی ایجاد بیماری نیست، بلکه تغییرات محیطی و نگاه فرد به محیط و به خودش موجب بروز افسردگی می شود. افسردگی زمستانی یکی از همین نوع افسردگی‌هاست. بنابراین تغییر دید فرد به محیط و زندگی و پرهیز از افکار منفی، مهم ترین پیشگیری محسوب می شود. به عبارت دیگر، مهارت آموزی و افزایش قدرت مدیریت استرس و حل مساله از جمله راهکارهایی است که برای پیشگیری از افسردگی فصل بهار مطرح است. افراد باید نسبت به مسایل زندگی واقع بینانه رفتار کنند و تصمیم بگیرند و برای مشکلات به فکر راه حل منطقی باشند چرا که برای هر مشکلی حداقل یک کلید برای حل مشکل وجود دارد و انسان‌ها آفریده شده اند که با این مشکلات بجنگند. شما هیچ فردی را پیدا نمی‌کنید که در زندگی‌اش مشکلی نداشته باشد و این توانایی ماست که در بحران‌های زندگی، صبر پیشه کنیم، ناامید نشویم و با توجه به موقعیت‌های موجود بهترین تصمیم‌ها را بگیریم.
نقش کلیدی همسر
یادتان باشد شوهر نقش بسیار مهمی در کنترل رفتار همسر باردارش هنگام بروز اختلالات خلقی فصلی دارد. پس به جای قضاوت و انتقاد باید او را درک کند. گرچه رفتارهای خانم گاهی تند و آزاردهنده است،اما این رفتارها همیشگی نیست و با تولد نوزاد آرامش و شیرینی زندگی مشترکشان چند برابر خواهدشد.
وقتی نور به کمک افسرده های زمستانی می آید
شاید برایتان جالب باشد بدانید نقش نوردرمانی در درمان افسردگی‌های فصلی جایگاه ویژه‌ای دارد و قرار گرفتن فرد افسرده در معرض نور بیشتر، باعث کاهش دوره افسردگی می شود و حتی نور خورشید میتواند جلوی عود بیماری را بگیرد. در این میان افسردگی فصلی هم مانند سایر افسردگی‌ها بیشتر در خانم ها بروز می‌کند، اما شدت بیماری در آقایان بیشتر است. در این بین بهترین پیشنهاد این است که خودتان را با کارهای روزمره سرگرم کنید و هر وقت در طول روز احساس کسالت و غم و افسردگی سراغ تان آمد، با ایجاد یک تغییر محیطی کوچک (مثلا گپ زدن با اعضای خانواده یا همکاران) یا تغییر در شرایط موجود (مثل شستن صورت با آب سرد)، حواس تان را پرت کنید. در عین حال، زندگی را سخت نگیرید و سعی کنید آرامش خودتان را حفظ کنید و همیشه یادتان باشد اتفاقات تلخ و سخت امروز، تجربه پربار فرداهای طلایی است. اگر هم باردار هستید خودتان را با چیدن وسایل اتاق کودکی که در راه دارید سرگرم کنید.
